ساوه

> برای دیگر کاربردهای ‘ساوه’ به صفحه ساوه (ابهام‌زدایی) بروید.

ساوه از شهرهای استان مرکزی در کشور ایران است. جمعیت این شهر در سال ۲۰۱۰ برابر با ۱۹۴۵۴۵ نفر است. ساوه شهری کهن است که نام آن در پارسی میانه ساوگ بوده‌است. زبان مردم ساوه فارسی است.

== پیشینه تاریخی ==

ساوه یکی از شهرهای باستانی ایران به شمار می‌رود. این شهر در دوران گذشته در برخورد کلان‌ترین راههای کاروانی میان ری باستان، همدان، اصفهان، قزوین، زنجان، قم و کاشان قرار داشته و در روزگار پارتیان یکی از خانمانهای مهم میان راهی بوده و در سدهٔ ۷ (پیش از میلاد) یکی از دژها و خانمان‌های سرزمین ماد به شمار می‌رفته و زیست همگانی در این بخش از ایران از پیشینه و دیرینگی بسیار برخوردار است و از دید زمین‌شناسی از آن دوران سوم و چهارم زمین‌شناسی می‌باشد. ساوه نخست از توابع میدان بوده و بعد بخشی از ری بزرگ شده و به سبب نزدیکی با میانه‌های نیرومند برخی دودمان و پادشاهان بر ایران گذشته از این که همواره از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده دارائی و چمنزارهای آن نیز از دیرباز جای توجه دودمان‌ها بوده و روی همین پایه فرمانروایان آن اغلب از میان دولتمردان بنام برگزیده شده‌اند بعد از ساسانیان حکومت سامانیان و آل بویه و سپس سلجوقی بر این سرزمین دست داشتند.

ساوه در جریان حمله مغول در قرن هفتم هجری صدمه و آسیب فراوان دید، مغولان شهر را ویران کردند و ساکنان آن را از دم تیغ گذراندند. کتابخانه‌های بزرگ و موزه‌های ساوه طعمه حریق شد وکتابها و ابزار دانشی کتابخانه و دانشوران نابود شدند.

حمدالله مستوفی در مورد ساوه اینگونه نوشته :در اول در آن زمین بحریه (دریاچه) بوده و در شب ولادت رسول اکرم آب آن به زمین فرو شد و آن از مشروبات بوده‌است و بر آن زمین شهری ساختند.بانی آن معلوم نیست و در حمله مغولها باروی آن دچار خرابی شد و خواجه ظهیر الدین علی بن ملک شرف الدین ساوجی آن را عمارت نمود. هوایش به گرمی مایل است و آبش از رودخانه مزدقان و قنوات مشروب می‌شود.

ساوه از دیر باز محل برخوردهای نظامی ایران بوده در دوره مغول نیز گذرگاه جهانگردان بیگانه شد مارکوپولو ی و نیزی و بسیاری از پیامبران و مبلغان آئینی، بازرگانان، و ایلچیان در گزارشها و نوشته‌های خود از ساوه یاد کرده‌اند. پی آمد حمله مغول کاهش شدید مردم ساوه بوده که کاهش زیاد ماندگاران روستایی و ویران شدن دستگاه‌های آبیاری موجب افت شدید کشاورزی در سرزمین ساوه شد. در دوره صفویه که آئین شیعه آئین رسمی کشور شد منطقه ساوه در دوره یاد شده جزو زمینگاه علی شکر بود در سال ۹۰۸ با چیرگی صفویه بر پادشاه مراد عثمانی همدان که والی نشین زمینگاه یاد شده بود بدست قزلباشها افتاد. در روزگار صفویه مردم ساوه از تیره‌های گوناگون بودند و زبان و آداب و روسوم آنان نیز طبعا با هم فرق داشت. ولی بیشتر مردم از همان گذشته پارسی زبان با گویش محلی بودند تا به امروز هم ادامه دارد.

== نام ساوه ==

برای ساوه معانی چندی آورده‌اند:

* ساوه بر وزن، کاوه نام پهلوانی است ایرانی که در جنگ رستم کشته شده او را ساوه شاه هم می‌گفتند .
* ساوه تغییریافته واژه سه‌آبه به معنای مکانی با سه رودخانه خوانده شده‌است.
* ساوه در زبان فارسی به معنای خرده‌طلا است، نام بخش‌هایی مانند زرند، گواه کاربرد این معنی برای منطقه ساوه‌است.
* نام شهری است نامدار در عراق عجم، گویند دریاچه‌ای در آن جا بود که هر سال یک کسی را در آن غرق می‌کردند تا از سیلاب ایمن می‌بودند و در شب ولادت سرور کاینات آن دریاچه خشک شد.
* در زمان ساسانیان زمین به هفت کشور تقسیم می‌شده از این قرار ارزه، ساوه، فردوفش، وروگرست و .. .
* گروهی نام آن را ماخوذ از واژه اوستایی “سوا” Sava و یا واژه پهلوی “سوکا” Savaka دانسته‌اند.

== کشاورزی ==

عمده محصول باغی و زراعی شهرستان ساوه انار و طالبی می‌باشد. همچنین محصولاتی مانند گندم ٬ پنبه، دانه‌های روغنی و محصولات جالیزی در ساوه کاشت و برداشت می‌شود.

انار ساوه یکی از مرغوب‌ترین و شناخته شده‌ترین انارهای کشور ایران در ۹ هزار هکتار از باغ‌های این شهرستان تولید می‌شود.ملس ترش، ملس تبریزی، یوسف خانی، رباب نی‌ریز، ملس یزدی و ارجستانی ارقام انار ساوه را شامل می‌شوند.

== صنعت ==

شهرک صنعتی کاوه در ۱۰ کیلومتری شهر ساوه یکی از قطب‌های مهم صنعت در ایران به حساب می‌آید.

شهرک صنعتی کاوه در سال ۱۳۵۲ در شمال شرقی شهر ساوه ایجاد شده‌است که هم اکنون در مساحتی بالغ بر ۳۰۰۰ هکتار و با ۵۰۰ واحد کارخانه تولیدی مشغول به فعالیت است.

== آثار تاریخی ==

نظر به اینکه ساوه یکی از شهرستانهای باستانی ایران زمین است لذا آثار باستانی آن نسبتا زیاد می‌بوده تا اینکه در حمله مغول و بعد به دست سپاهیان تیمور لنگ اکثر آنها منهدم گردید.

* مناره و مسجد سرخ یا انقلاب – قدمت تاریخی۴۵۳ ه.ق
* مسجد جامع ساوه – قدمت تاریخی دوره سلجوقی
* مناره مسجد جامع ساوه – قدمت تاریخی ۵۰۴ ه.ق
* قلعه دختر یا قیزقلعه – قدمت تاریخی دوران ساسانیان
* امامزاده سید اسحاق – (از نوادگان موسی کاظم- با سه واسطه) – قدمت تاریخی ۶۷۶ ه.ق
* بقعه اشموئیل نبی – قدمت تاریخی قرن هشتم ه.ق
* بقعه امام‌زاده سید حمزه – قدمت تاریخی دوره صفویه
* بقعه امام‌زاده فضل بن سلیمان – قدمت تاریخی دوره سلجوقی
* آرامگاه فاطمه بنت شجاع – قدمت تاریخی دوره صفویه
* بند شاه عباس – قدمت تاریخی قرن هفتم ه.ق
* امام‌زاده سید هارون – قدمت تاریخی قرن هفتم ه.ق
* امام‌زاده یونس – قدمت تاریخی اواخر قرن نهم
* مسجد بازار شهر ساوه – قدمت تاریخی دوره زندیه
* بقعه امام‌زاده اسماییل – قدمت تاریخی دوره صفویه
* بقعه امام‌زاده نوح بن موسی بن جعفر – قدمت تاریخی دوره صفویه
* بقعه امام‌زاده سید منصور بن موسی بن جعفر – قدمت تاریخی دوره صفویه
* حمام کلبعلی‌خان – قدمت تاریخی دوره زندیه
* کاروانسرای عبدالغفار – قدمت تاریخی دوره زندیه
* کاروانسرای خشک رود وهجب – قدمت تاریخی دوره صفویه

== مشاهیر ساوه ==

* حسین بن روح نوبختی: سومین نایب خاص (سفیر) حجت بن حسن (مهدی) در دوران غیبت صغری و یکی از اهالی روستاهای آوه در نزدیکی شهر ساوه.
* ابو سعد آوی: شاعر، تاریخ‌نگار، دانشمند و یکی از وزیران طبرستان
* شیخ جمال‌الدین ساوجی: موسس قلندریان فرقه‌ای از صوفیه.
* ابوالفرج ساوجی: از نویسندگان و کُتاب آل بویه
* ابوطاهر خاتونی: از شاعران دوران محمد بن ملکشاه سلجوقی
* افضل‌الدین ساوی: شاعر و فیلسوف قرن ششم هجری قمری.
* خواجه نصیر طوسی: از علما بزرگ ریاضی، نجوم و حکمت ایران و نیز یکی از فقه‌های مذهب تشیع در قرن هفدهم می‌باشد، نقل شده‌است که وی زاده روستای جهرود در نزدیکی شهر ساوه‌است.
* عمادالدین ساوجی: دانشمند و وزیر خوارزمشاهیان
* سعدالدین ساوجی: از سیاست‌مداران و دولت‌مردان دوران ایلخانیان
* علامه تاج‌الدین آوی : از علما و فقه‌های مشهور شیعه در زمان ایلخانیان (قرن هفتم و هشتم هجری قمری)
* سلمان ساوجی: وی از شاعران و غزل‌سرایان قرن هشتم هجری قمری و هم عصر حافظ بوده‌است. دیوان شعر وی مشتمل بر دوازه هزار بیت است.
* بهاءالدین ساوجی: از شاعران قرن هشتم هجری
* یوسف عادل شاه ساوی: موسس سلسله عادلشاهیان
* مولانا سلیمان ساوجی: از پزشکان زمان شاه عباس اول صفوی
* حبیب‌الله ساوجی: از نقاشان زمان شاه عباس
* ملاصالح ساوجی: از علما دوران سلطان حسین صفوی (قرن دوازدهم ه.ق) است. تالیفات وی عبارتند از : الحدیده الحسینیه – الدره العلویه
* میرزا موسی طبیب ساوجی: پزشک و نویسنده توانا در زمان ناصرالدین شاه
* ابن سهلان ساوجی
* تیلیم خان: شاعر ترک‌زبان قرن ۱۲ هجری شمسی
* مصطفی چمران: در سال ۱۳۱۱ ه.ش متولد شد. او فرزند حسن چمران ساوجی بود که از روستای چمران بخش غرق آباد ساوه به تهران مهاجرت کرد. دکتر چمران پس از شروع جنگ تحمیلی در شهریور ماه سال ۱۳۵۹ به خط مقدم جبهه رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را تأسیس و فرماندهی نمود. وی در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ در منطقه جنگی دهلاویه کشته شد.
* ابوالفضل جلیلی: کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سینما
* محسن محسنی‌نسب: کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سینما
*

== راه‌های ارتباطی ==

* آزادراه ساوه – تهران
* آزادراه ساوه – سلفچگان
* آزادراه ساوه – همدان
* جاده قدیم ساوه – تهران
* جاده قدیم ساوه – همدان
* جاده ساوه – قم

== دانشگاه‌ها ==

* دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه
* آموزشکده سما واحد ساوه
* دانشگاه پیام نور واحد ساوه
* دانشکده پرستاری ساوه
* دانشگاه علمی و کابردی ساوه

== نگارخانه ==

تصویر:Manareh-masjed-sorkh.jpg|مناره مسجد سرخ ساوه تصویر:Masjed_jame-saveh.jpg|قدیمی‌ترین عکس از مسجد جامع ساوه تصویر:Ghalee-dokhtar-saveh.JPG|قلعه دختر ساوه تصویر:Hayat-sharghi-emamzadeh.JPG|حیاط شرقی امامزاده سید اسحاق ساوه تصویر:Center_Site_Azad_University_saveh.JPG|سایت مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ساوه تصویر:Azadi-Saveh.JPG|میدان آزادی ساوه

== پانویس ==