استان آذربایجان غربی

استان آذربایجان غربی یکی از ۳۰ استان ایران است، که در شمال غربی این کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. در کنارهٔ شرقی این استان، دریاچه ارومیه قرار دارد.

== جغرافیا ==

استان آذربایجان غربی در شمال غربی ایران قرار دارد و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می‌شود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ – ۲٫۸۷۳٫۴۵۹ نفر می‌باشد که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور به‌شمار می‌آید.

استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستم‌های ویژه‌ای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در سطوح مختلف توپوگرافی به وجود آمده‌است که اهم آنها به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی می‌کنند.

این استان عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است، ولی در برخی از ماههای زمستان، توده هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانه‌ای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می‌شود.

== ناهمواری‌ها ==

سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوه‌های مرتفع دیوار مانندی از شمال به جنوب کشیده شده است که منبع چشمه‌های آب فراوانی می‌باشند .

== حوزه‌های آبریز ==

۱) دریاچه ارومیه ۲) رودخانه ارس ۳) رودخانه زاب کوچک

== آب‌های معدنی ==

۱) ایستی سو؛ در نزدیکی گردنه قوشچی. ۲) آب گرم محال باراندوز؛ در نزدیکی قریه هفت آباد ارومیه. ۳) آب معدنی کوه زنبیل؛ در کنار دریاچه ارومیه. ۴) آب معدنی دریک؛ که بسیار گوارا بوده و در روستای چهریق قرار دارد. ۵) آب معدنی کانی گراوان؛ در روستای کانی گویز در نزدیکی شهر رَبَط.فاصله ۲ کیلومتری

== بلندی‌ها ==

۱) رشته‌کوه‌های مرکزی ترکیه و عراق ۲) ارتفاعات گردنه قوشچی ۳) کوه‌های باستان ۴) ارتفاع مور شهیدان ۵) ارتفاعات گردنه کله شین ۶) کوه بینار ارومیه ۷)کوه قندیل ۸)دره حاجی ابراهیم ۹-کوه ترغه بوکان به ارتفاع ۲۲۴۶

== رودخانه‌ها ==

* قادر رود (قادار)
* زرینه رود (جغاتو)
* سیمینه رود (تاتائو)
* مهاباد رود
* باراندوزچای
* شهرچای
* نازلوچای
* زولاچای

== جنگل‌ها ==

جنگل‌های طبیعی استان، هرچند که در قسمت‌هایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفته‌است که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین می‌زنند. کل مساحت جنگل‌های مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت می‌رسد.

== مردم ==

ترک‌های آذری و کردها از گروه‌های عمده این استان به‌شمار می­روند.

کردها در بخشهای مرتفع غربی و جنوبی استان نشیمن دارند و متقابلاً ترک‌های آذری در دشت‌های پیرامون دریاچه ارومیه و بخشی نیز در دشت‌های شمال و جنوب شرقی استان، سکونت دارند. با این وجود برخی منابع غیر رسمی اکثریت ساکنان استان را از کردها دانسته‌اند و برخی دیگر از ترک‌های آذری. همچنین اقلیت آشوری و ارامنه هم در استان مخصوصا در ارومیه مرکز استان ساکن هستند. در شهر ارومیه که مرکز و بزرگ‌ترین شهر استان بشمار می‌آید و از دیرباز به عنوان شهری که در آن گروههای قومی، زبانی، نژادی و حتی مذهبی مختلف زندگی می‌کنند شناخته‌شده‌است، عمدهٔ ساکنان داخل شهر ارومیه را ترک‌های آذربایجانی تشکیل می‌دهند ولی اکثریت روستاهای شهر ارومیه را کردها تشکیل میدهند.لازم به ذکر است درتمامی شهرستانهای استان کردها ساکن هستندو تقریبا ۸۰درصد روستاهای استان کرد نشین میباشند هم‌چنین اقلیتی از کردها، مسیحیان آشوری و ارامنه در این شهر زندگی می‌کنند.

== تاریخ استان ==

از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد در آمیخته است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمت‌های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال بین النهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیها در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.

گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از آذرآبادگان گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگ‌ترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده است و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا مانده است. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام اتروپاد می‌دانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سرداری به نام آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آنرا بصورت یک ایالت غیر موروثی آداره نمود .

== موقعیت اقتصادی اجتماعی ==

این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهره‌برداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاههای موجود استان نیز نشان می‌دهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی – داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان می‌توان به معادن مصالح و سنگهای ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.

== شهرستان‌های استان ==

استان آذربایجان غربی دارای ۱۷ شهرستان، ۳۶ بخش، ۳۶ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است.بخش جنوبی این استان اکثرا کرد نشین بوده وتنهاشهر میاندوآب وتکاب وشاهین دژ ونقده در داخل شهر آذری زبان وجود دارد وروستاهای این چهار شهرستان کرد نشین میباشند.بقیه شهرها مانند مهاباد،بوکان،سردشت،پیرانشهر،اشنویه،به طور کامل کرد نشین میباشند.

آمار شهرستان‌های این استان بدین قرار است:

== مناطق دیدنی ==

* آبشار شلماش سردشت
* تپه حسنلو
* سه گنبد
* دره شهدا
* تخت سلیمان تکاب
* قره‌کلیسا
* غار سهولان مهاباد
* فقرگاه مهاباد
* سد مهاباد
* سد بوکان
* شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر سردشت
* سلطان یعقوب نقده
* دریاچه ارومیه
* مسجد جامع ارومیه
* سنگ کاظم خان
* کلیسای ننه مریم
* دره قاسملو ( گه لیه خان)
* موزه ارومیه
* سه گنبد
* آبشار سوله‌دوکل مرگور
* جنگل‌های مرگور (واقع در دره باوان)
* چشمه آب معدنی گراوان مهاباد
* دامنه کوه قره داغ دربسر
* بوزخانا چورس
* قرمزی مسجد چورس

* روستای بسطام-چایپاره

== پیوند به بیرون ==

* وب‌گاه میراث فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان غربی
* وب‌گاه اندیشکده توسعه منطقه‌ای آذربایجان غربی
* مرکز ملی آمار ایران

== منابع ==