ازبکستان

ازبکستان (به ازبکی: O‘zbekiston، به روسی: Узбекистан) کشوری است در آسیای میانه، دارای مرز مشترک با کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، و قزاقستان. پایتخت این کشور شهر تاشکند است.

مساحت خاک ازبکستان ۴۴۷٬۴۰۰ کلیومتر مربع (پنجاه و ششمین کشورجهان)

== تاریخ ==

مردمان ایرانی‌تبار ساکنان اولیه منطقه ازبکستان را تشکیل می‌دادند. زبان‌های قدیمی رایج در این منطقه زبان‌های ایرانی سغدی، خوارزمی و پارسی میانه بود.

در سدهٔ دهم میلادی، منطقهٔ کنونی ازبکستان جزیی از قلمرو سامانیان بود. منطقهٔ کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب جزئی از حکومتهای غزنوی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول، تیموری و ازبک شد. در سدهٔ نوزدهم میلادی، غرب و شمال ازبکستان زیر سلطهٔ خانات خوارزم، و جنوب ازبکستان جزئی از خانات بخارا بوده‌است. خانات بخارا و خوارزم در سال ۱۸۶۶ زیر سلطهٔ روسیه درآمدند. شیبانی‌ها به مدت ۴۰۰ سال در ازبکستان حکومت کردند.

پس از انقلاب اکتبر، در سال ۱۹۲۴، جمهوری ازبکستان (جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، ازبکستان به استقلال دست یافت. واژهٔ ازبکستان از دو بخش “ازبک” و “ستان” تشکیل شده است، که به معنای “سرزمین ازبک‌ها” است.

اتسویوکی اکابه، پژوهشگر آسیای میانه می‌نویسد: «در دوران باستان مردم آبادی‌نشین آسیای میانه ایرانی بودند. از سده ششم میلادی به بعد چند موج از گروه‌های کوچی ترک‌تبار به آبادی‌های منطقه رخنه کردند و از جمله در وادی فرغانه سکنی گزیدند که در پی آن، برخی از ایرانیان ویژگی‌های ترکی کسب کردند. ترک تباران در روستاها و شهرها ماندگار شدند. علی‌رغم روند تاریخی ترکی‌سازی منطقه شمار زیادی از مردم در محل‌های مختلف ایرانی باقی ماندند و تا به سده بیستم میلادی رسیدند.

== مردم ==

ترکیب جمعیتی ازبکستان شامل ۸۰٪ ازبک ، ۵٫۵٪ روس، طبق آمارهای دولت ازبکستان ۵ تا ۵٫۵٪ تاجیک و طبق آمارهای دیگر تا ۳۰٪ تاجیک و ۳٪ قزاق ، ۲٫۵٪ قره قالپاق ۱٫۵٪ تاتار و ۲٫۵٪ نیز از سایر اقوام تشکیل می‌دهند.

== سیاست ==

== تقسیمات کشوری ==

کشور ازبکستان دارای ۱۲ استان (ولایت)، شهر تاشکند و یک جمهوری خودمختار است که عبارت اند از:

# شهر تاشکند
# استان اندیجان
# استان بخارا
# استان فرغانه
# استان جیزک
# استان نمنگان
# استان نوایی
# استان قشقه‌دریا
# استان سمرقند
# استان سیردریا
# استان سرخان‌دریا
# استان تاشکند
# استان خوارزم
# جمهوری خودمختار قره‌قالپاقستان

== جغرافیا ==

ازبکستان با افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و قزاقستان همسایه‌است. ازبکستان ۴۴۷،۴۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۲۶،۸۵۱،۰۰۰ تن جمعیت دارد .که از این لحاظ ۵۶ کشور بزرگ جهان و ۴۲ کشور پرجمعیت جهان به حساب می‌آید .در میان کشورهای مستقل همسود از نظر پهناوری پنجمین و از لحاظ جمعیت سوم است. پایتخت آن تاشکند و از شهرهای مهم آن سمرقند و بخارا است.این کشور ۱۴۲۵ کیلومتر از شرق به غرب و ۹۳۰ کیلومتر از شمال به جنوب کشیده شده است.

ازبکستان کشوری خشک و محصور در خشکی است.ازبکستان به همراه لیختن اشتاین دو کشور افزون محصور در خشکی هستند یعنی توسط کشورهای دیگری که در خشکی محصور هستند احاطه شدند.

== مردم ==

= جستارهای وابسته =

* سازمان همکاری شانگهای
* جمهوری خلق شوروی بخارا
* قانون اساسی ازبکستان
* میدان مین مرز ازبکستان-تاجیکستان
* فهرست شهرهای ازبکستان

= پیوند به بیرون =

* ازبکستان دات کام

= منابع =

* ۱٫ D. Carlson, “Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations”, Harvard University, August 2003
* The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey (1996), 15(2), 213-216 .2.