پان‌عربیسم

پان عربیسم حرکتیست که برای اتحاد نژاد عرب‌ها فارغ از باورهای دینی آنان تلاش می‌کند و شبیه پان ترکیسم، پان ژرمنیسم و پان‌ایرانیسم است که برای اتحاد بر پایه برتری نژادی فارغ از باورهای دینی آنان تلاش می‌کند.

سرآغاز آن به حرکات ضد عثمانی شریف مکه پیش از جنگ جهانی اول که به تحریک انگلیس صورت می‌گرفت باز می‌گردد که در سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۶ منجر به معاهده بین دولت انگلیس و شریف مکه گردید. شربف مکه که به‌دنبال استقلال از عثمانی و تشکیل دولت مستقل عربی در منطقه بود طی این معاهده قول پشتیبانی انگلیس از دولت عربی در صورت شورش اعراب علیه عثمانی را گرفت. در حالی که انگلیس در سال ۱۹۱۶ طی معاهده معروف به Sykes-Picot با فرانسه بدون توجه به معاهده خود با شریف مکه نقشه تقسیم خاور میانه بین دو کشور را توافق کرد. ولی در سال ۱۹۱۸ پس از سقوط عثمانی انگلیس به وعده خود با شریف مکه عمل نکرد.

حالت شناخته‌شدهٔ آن برای نخستین بار در دههٔ ۱۹۳۰ میلادی و توسط میشل عفلق در سوریه بنا گذاشته شد. او بنیادگذار حزب بعث بود که خط فکری آن آمیزه‌ای از مارکسیسم و ملی گرایی است. ایدئولوژی پان عرب که بک ایدئولوژی سکولار و ملی گرا می‌باشد چنانچه برخی اعضای برجسته آن مسیحی می‌باشند. مثلاً طارق عزیز، معاون نخست‌وزیر عراق در رژیم صدام حسین یکی از پان عرب‌های مسیحی برجسته بود. همچنین این حرکت متهم به تضعیف اقوام دیگر منطقه مثل ترک و ایرانی و کرد می‌باشد. طی سال‌های نیمه دوم سده بیستم پان عربیسم کوشید تا کشورهای گوناگون عربی را یکپارچه کند. مهم‌ترین این کوششها به تشکیل کشور جمهوری متحده عربی انجامید که میان سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۶۱ از یکی شدن سوریه و مصر به وجود آمده بود.

در دهه ۱۹۶۰ پرچمدار اصلی پان عربیسم جمال عبدالناصر، رئیس جمهور مصر بود. ولی بواسطه شکست اعراب در جنگ شش روزه و بواسطه عدم رشد کافی اقتصادی این ایده ضربات سنگینی را متحمل شد. البته صلح با اسرائیل هم ضربه مهلکی بر چهره پان عربیست ها وارد کرد و آنها در در انظار عمومی رسوا ساخت .امروزه اندیشه های پان عربیستی در جهان عرب، به دلیل بی هویتی بیش از پیش اعراب در مواجهه با غرب، رنگ باخته است .

== منبع ==

* Bassam Tibi: Vom Gottesreich zum Nationalstaat. Islam und panarabischer Nationalismus

==پیوند به بیرون==

* امیرحسین خنجی:تشدید جنبش ضدایرانی در میان عرب‌های خوزستان