مراغه

مَراغه یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان مراغه است. مراغه در کنار رودخانه صوفی چای و در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته‌است. این شهر با ۲۰۵،۱۳۷ نفر جمعیت و ۲۵ کیلومتر مربع مساحت، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی پس از کلان‌شهر تبریز است. شهر مراغه در ۱۳۵ کیلومتری مرکز استان، واقع شده‌است.

== نام ==

واژهٔ مراغه پس از فتح ایران توسط اعراب رایج شده‌است. به گفته مورخان، پیش از ورود اسلام این شهر با نام‌هایی همچون افراه‌رود، افرازه‌روح، افراهروذ، افرازه‌رود، افرازهارود، امدادهارود، مراوا یا ماراوا و ماراغا شناخته می‌شده‌است.

=== وجه تسمیه ===

در مورد وجه تسمیه نام مراغه نظریات زیر مطرح شده‌است:

==== قریهلمراغه ==== جغرافی‌نویسان عرب بر اساس یک افسانه چنین می‌گویند:

==== ماراوا ====

احمد کسروی در کتاب آذری می‌نویسد:

==== ماراغا ====

ویلسون، سیاح انگلیسی در سفرنامه‌اش لفظ مراغه را برداشتی از نام یک اسقف مشهور نسطوری به نام ماراغا می‌پندارد.

==== مارکیانا ====

برخی محققان نام مراغه را با مارکیانا که در کتاب تعلیمات جغرافیایی بطلمیوس به دریاچه ارومیه اطلاق شده، مرتبط می‌دانند.

==== مارا آغا ====

به عقیدهٔ دکتر عیسی بیگلو:

== پیشینه ==

=== پیش از اسلام ===

نوشته‌های برخی مورخان به طور غیرمستقیم حاکی از وجود این شهر در ادوار قبل از اسلام است. در سال ۳۶ پیش از میلاد، این شهر توسط مارک آنتونی، سردار روم اشغال می‌شود. وی از این منطقه به نام «فرائته» یاد کرده‌است. —- اوج شهرت نام مراغه به عهد هلاکوخان می‌رسد. در دوره هلاکوخان و در زمانی که مراغه به عنوان پایتخت برگزیده شده بود با تقاضا و تشویق دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیر الدین طوسی معتبرترین مرکز علمی جهان یعنی رصدخانه مراغه در یکی از تپه‌های شمال غربی مراغه احداث گردید که قبل از ویرانی یکی از بزرگ‌ترین مراکز پژوهشی و نجومی زمان خود در جهان بود.

پس از حملات عرب‌ها گروهی از مردم مراغه در حدود هزار سال پیش از آن شهر کوچیده و به منطقه رودبار الموت رفتند. این کوچندگان امروز نیز به نام مراغی‌ها نامیده می‌شوند و در ۷-۸ روستای رودبار الموت سکونت دارند و به زبان مراغی سخن می‌گویند. آن‌ها زبان اصلی مادی مراغه آذربایجان را حفظ کرده‌اند و امروز نیز به زبان ایرانی آذری سخن می‌گویند. حمدالله مستوفی، دین مراغی‌های الموت را آیین مزدکی نامیده‌است. وی زبان مردم خود شهر مراغه را «پهلوی متغیر» نامیده که منظور همان زبان آذری است.

== جغرافیا ==

=== موقعیت ===

مراغه در جنوب غربی استان آذربایجان شرقی، در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته و از شمال به شهرستان تبریز، از شرق به شهرستان هشترود، از جنوب به شهرستان میاندوآب و از غرب به دریاچه ارومیه محدود است.

=== آب و هوا ===

آب و هوای مراغه متعدل متمایل به سرد و نسبتاً مرطوب است. بیشینهٔ دمای این شهر در تابستان‌ها حدود ۳۵ درجهٔ سانتی‌گراد بالای صفر و کمینهٔ آن در زمستان‌ها حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد زیر صفر است؛ همچنین میزان بارش سالانه در مراغه حدود ۳۳۰ میلی‌متر است. به‌جهت قرارگرفتن این شهر در دامنهٔ جنوبی سهند، رودخانه‌هایی نظیر صوفی‌چای و مردق‌چای که از این کوهستان سرچشمه می‌گیرند، از داخل مراغه عبور کرده و در رونق و آبادانی شهر تأثیر به‌سزایی داشته‌اند.

== جای‌های دیدنی ==

از جملهٔ آثار تاریخی و جای‌های دیدنی مراغه می‌توان به آرامگاه اوحدی مراغه‌ای، برج مدور، پل خانقاه، پل قلعهٔ دختر، پل مردق، رصدخانهٔ مراغه، غار کبوتر، غارهای رصدخانه، کلیسای مراغه، گنبد سرخ، گنبد غفاریه، گنبد کبود، مسجد شجاع‌الدوله، مسجد شیخ بابا، مسجد شیخ تاج، مسجد ضریر، مسجد طاق، مسجد ملارستم، مسجد ملامعزالدین، معبد مهر، مقبرهٔ آقالار و موزهٔ ایلخانان اشاره کرد.

== حمل و نقل ==

* فرودگاه سهند
* راه آهن مراغه
* راه‌های ترانزیتی

== اندیشمندان و عرفا ==

عبدالقادر مراغه‌ای، اوحدی مراغه‌ای، زین‌العابدین مراغه‌ای و عبدالقادر بن غیبی مراغی از مهم‌ترین ادبا و دانشمندان سالهای دور در این شهر بوده و در ایام معاصر نیز کریمی مراغه‌ای، بولود قاراچورلو (سهند) و نادر فرید فتحی (آیدین) از شاعران بلندآوازه بوده و افتخارات زیادی برای این شهر به ارمغان آورده‌اند.

== بارندگی ==

بارش برف در این شهر معمولاً از دی ماه شروع و تا اواسط اسفند ماه ادامه دارد که در بعضی از سال‌ها بارش برف از آذرماه شروع و تا اواسط فروردین ماه مخصوصاً در قسمت‌های کوهستانی ادامه می‌یابد که خود بر عوامل آب هوایی منطقه موثر است.

بارش باران‌های بهاری که در اصطلاح محلی به لِیسان مشهور است از اوایل فروردین ماه شروع شده و تا اواسط اردیبهشت ماه، ادامه می‌یابد. متوسط سالانه بارش در شهر مراغه، حدود ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر می‌باشد و ایام یخبندان آن، حدود ۱۱۴ روز در سال است.

اگر از فراز بلندی به شهر مراغه نگاه کنید شهر را ساختمانی در قلب یک باغ خواهید دید. مراغه را بزرگترین باغ‌شهر ایران نیز لقب داده‌اند.{مدرک}

== آثار باستانی ==

از آثار تاریخی شهر مراغه، می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:

* رصدخانه مراغه
* گنبد سرخ
* گنبد کبود
* گنبد مدور
* گنبد غفاریه
* کلیسای هوانس
* معبد مهر
* مقبره اوحدی مراغه‌ای
* مقبره آقالار (موزه سنگ‌نگاره‌ها)
* مقبره مادرهلاکوخان
* مساجد مراغه
* کاروانسراها و خانه‌های قدیمی مراغه
* موزه‌های مراغه
* قلعه و غار قیزقلعه‌سی
* گویجه قلعه
* حمام خواجه نصیر
* حمام صفوی
* تپه‌های باستانی مراغه
* یخچال مرادیان
* پل مردق

== موزه‌ها ==

* موزه تخصصی ایلخانی
* موزه سنگ‌نگاره‌ها
* موزه تاریخ طبیعی و فسیل شناسی
* موزه صحرایی فسیل‌ها
* موزه تخصصی نجوم ایران

== جاذبه‌های طبیعی ==

* غار کبوتر (هامپوئیل)
* دریاچه سد علویان
* منطقه فسیل مراغه
* کوه سهند
* چشمه‌های معدنی مراغه
* رودهای مراغه
* دهکده توریستی
* روستاها و چشم‌اندازهای طبیعی مراغه
* آب‌های معدنی اطراف مراغه: شور سو، گشایش، ایستی بلاغ، قره پالچیق و ساری سو

== مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی ==

* مدارس و مراکز علمی مراغه (قرون پنجم تا چهاردهم هجری)
* دانشگاه مراغه
* مرکز تحقیقات نجوم و اختر فیزیک ایران
* مرکز تحقیقات فسیل شناسى ایران
* مرکز تحقیقات کشت دیم غرب آسیا
* دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه
* دانشگاه پیام نور مراغه
* دانشگاه جامع علمی کاربردی مراغه
* جهاد دانشگاهی مراغه
* دانشکده علوم پزشکی مراغه
* دانشکده علوم قرانی مراغه
* حوزه علمیه حضرت امیرالمومنین مراغه
* حوزه علمیه بانوان حضرت زهرا(س) مراغه
* آموزشکده فنی و کشاورزی
* مرکز آموزش عالی علمی- کاربردی صنایع غذائی مراغه
* مرکز آموزش عالی علمی- کاربردی بازرگانی مراغه

== رسانه‌ها ==

* مرکز صدا و سیمای مراغه
* باشگاه خبرنگاران جوان مراغه
* دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی
* نشریه مراغه نامه (نشریه داخلی موسسه خیریه عمران مراغه)
* هفته‌نامه ساقی دفتر مراغه (نشریه مستقل شمالغرب کشور) هفته نامه ساقی
* هفته‌نامه سیمای مراغه
* هفته‌نامه رصد

== شهرهای خواهرخوانده ==

== جستارهای وابسته ==

* جمعیت شهرهای استان آذربایجان شرقی
* مشاهیر مراغه
* مساجد مراغه
* گنبدهای مراغه
* دانشگاه مراغه
* صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

== منابع ==

* مروارید، یونس. مراغه. تهران(ویرایش دوم): نشر، ۱۳۷۰.
* دانشگاه مراغه
* صدرالاسلامی، فخرالدین. دیدنی‌های مراغه و عجب شیر. تهران: نشر، ۱۳۸۱.
* ورجاوند، پرویز. رصدخانه مراغه. تهران: نشر، ۱۳۵۵.
* خبرگزاری میراث فرهنگی
* اداره میراث فرهنگی و گردشگری مراغه
* سایت جامع گردشگری ایران

== پیوند به‌بیرون ==

* دانشگاه مراغه
* موزه ایلخانی مراغه
* شبکه اطلاع‌رسانی مراغه
* دانشگاه آزاد اسلامی مراغه
*
* انجمن نجوم مراغه
* نگارخانه تصاویر مراغه
* انجمن هنرهای نمایشی مراغه
* سایت هواشناسی مراغه
* شبکه بهداشت و درمان مراغه
* مجله اینترنتی صوفی چای مراغه