لرستان
لرستان نامی تاریخی برای سرزمین و سکونتگاه مردم لر است.این منطقه در طول تاریخ به مناطق مختلفی تقسیم شده است که از جمله آن می‌توان به پیشکوه و پشتکوه اشاره کرد.لرستان هم‌اکنون نام یکی از استان‌های غربی ایران است.
==مردم لر==
لُر نام قومی ایرانی است که در باختر و جنوب باختری ایران زندگی می‌کنند.زبان لری خویشاوند نزدیک زبان فارسی و به همراه فارسی از شاخه فارسی‌تبار دسته جنوب باختری زبان‌های ایرانی است.ویژگی‌های زبان لری نشان می‌دهد که چیرگی زبان‌های ایرانی در منطقه لرستان در دیرینه‌شناسی باستان از سوی ناحیه پارس صورت گرفته و نه از سوی ناحیه ماد. لرها مردمانی هستند که از نظر قومی جزئی از مردم کرد به‌شمار نمی‌آیند. اما از این روی خویشاوندی لرها با مردمان کردتبار تنها در ایرانی بودنشان است.
==تاریخ لرستان==
===هخامنشیان تا ساسانیان===
پهله یا پهلو نام سرزمینی وسیع در غرب ایران بوده‌است که بیشتر شهرها و نواحی زاگرس فعلی را فرا می‌گرفته است. ایالت پهله در زمان ساسانیان به این نام نهاده شده و پهلوی، به مردم، زبان و خط مربوط به پهله اشاره می‌کند. نام پهله بعد از ورود عرب‌ها به ایران به «جبال» و بعدها «کوهستان» تغییر یافته‌است. پهله خود از مناطق کوچک‌تری به نام «مهر» یا «مهرگان» تشکیل می‌شده است مانند «مهرگان کدک» که منظور غرب لرستان بوده‌است.{مدرک}{سخ} در زمان هخامنشیان، لرستان کنونی به اتفاق ایلام و خوزستان ایالت سوم این امپراتوری عظیم بودند. در زمان اشکانی این سرزمین یکی از ساتراپهای (ایالت)این سلسله بوده‌است و سرانجام اینکه در زمان ساسانیان این منطقه به نام «پهله» نام‌گذاری شد.{مدرک}
===دوره ملوک‌الطوایفی===
==== دودمان‌ها و پادشاهان ====
هزاراسپیان که به نام اتابکان لرستان نیز شناخته میشود نام سلسله‌ای کرد است که از ( ۵۵۰ تا ۸۲۷ هَ. ق.)، (۱۱۴۸ تا ۱۴۲۴) به نواحی لرستان کنونی و بخش‌هایی از استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری حکومت کرده‌اند.اتابکان به دو دسته اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک تقسیم میشود.پایتخت اتابکان لر بزرگ در شهر ایذه (ایدج) و پایتخت اتابکان لر کوچک در شهر خرم‌آباد بود.
===== اتابکان لر بزرگ =====
اتابکان لر بزرگ از سلسله هزاراسپیان است که به مناطق چهارمحال و بختیاری کنونی و بخش‌های از استان خوزستان حکومت کرده‌اند.مؤسس این سلسله ابوطاهر است که او را اتابک (ترکمنان) سلغریان برای جلگویری از سرکشی لر بزرگ در سال ۵۴۳ ق . به این ناحیه فرستاد. اباقاخان مغول بعدها حکومت خوزستان را نیز بضمیمه ٔ سرزمین اصلی لر بزرگ به ابوطاهر داد و یکی از آنها یعنی افراسیاب پس از مرگ ارغون خان اصفهان را محاصره کرد اما خیلی زود سرکوب شد.پایتخت این امرا در شهر ایذه بود.اتابکان لر بزرگ تا نیمه اول قرن نهم باقی بودند و آخرین حاکم آنان که غیاث الدین کاوس نام داشت به دست سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری شکست خورد و سلسله ایشان انقراض یافت.
===== اتابکان لر کوچک =====
اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از هزاراسپیان هستند که در فاصلهٔ سال‌های ۵۸۰ تا ۱۰۰۶(ه.ق) در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از اعتاب شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلطنت لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس یکم صفوی کشته و سلسله اتابکان لر کوچک منقرض گردید.
===دوره صفویان===
در دوران حکومت صفویان ایران به چهار ولایت عربستان، لرستان، گرجستان، کردستان و سیزده بیگلربیگی تقسیم می‌شد. ایران در این دوره به ۲۴ ایالت تقسیم می‌شد که از تعداد دو ایالت جز ایالت‌های لرنشین بودند. این دو ایالت شامل لرستان به مرکزیت خرم‌آباد و کهگیلویه به مرکزیت بهبهان بود. در این دوره ایالت‌های لرستان و کهگیلویه دارای والیانی مستقل بودند.
===دوره زندیان===
لرستان در دوره زندیان نیز به عنوان یکی از ایالت‌های ایران دارای والی مستقل بود.
===دوره قاجار===
در این دوره ایران به ۶ استان تقسیم شد که لرستان در استان غرب واقع بود. گستره این استان، همدان، کردستان و کرمانشاه تا خرمشهر و آبادان را شامل می‌شده است. تاپیش از روی کارآمدن سلسله قاجار تمام منطقه لرستان زیرنظر یک والی مستقل یا در بعضی مواقع دو والی مستقل اداره می‌شد اما پس از به قدرت رسیدن قاجارها، آقامحمدخان به دلیل کینه‌ای که از زمان حکومت زندیان نسبت به مردم لر داشت دست به تغییرات بسیاری در منطقه لرستان زد. از جمله اقدامات آقامحمدخان می‌توان به کوچاندن اجباری اقوام لر به قزوین اشاره کرد.
– تجزیه
پس از آقامحمدخان، فتحعلی شاه به تجزیه لرستان ادامه داد و در راستای این سیاست، پشتکوه (ایلام) را از منطقه لرستان جدا کرد و از آن پس لرستان به صورت مستقیم زیرنظر قاجار و فرستادگان آن که اقلب شاهزادگان بودند اداره شد. لرستان دراین دوره به دلیل سیاست‌های قاجار دچار ناامنی و هرج و مرج شد، اقوام مختلف لر با یکدیگر به ستیز برخواستند و بسیاری از آنها مجدد به کوچ نشینی روی آوردند.
====پشتکوه و پیشکوه====
پیشکوه نام تاریخی مناطقی است در غرب ایران که برابر است با استان لرستان امروزی. بین استان لرستان و استان ایلام رشته کوه کبیرکوه قرار دارد، لرستان را پیشکوه و ایلام را پشتکوه می‌نامیدند.در طرف مقابل پشتکوه نام تاریخی مناطقی است در غرب ایران که برابر است با استان ایلام امروزی است.
===دوره پهلوی===
پس از سقوط قاجارها و روی کارآمدن رضاخان و حکومت پهلوی در سال ۱۲۹۹، رضاخان شروع به سرکوب مردم لر کرد، این سرکوب باعث درگیری‌های شدیدی بین نیروهای دولتی و عشایر لر شد این درگیری‌ها تا سال ۱۳۱۲ ادامه داشت که سرانجام به شکست عشایر لر منجر شد و پشتکوه و پیشکوه هر دو به تصرف نیروهای حکومتی درآمد. هرچند باروی کارآمدن حکومت پهلوی هرج و مرج در منطقه لرستان از بین رفت اما به دلیل سیاست‌های جکومت این منطقه پیشرفت قابل توجه‌ای نداشت و همچنان در وضعیت نابسمانی قرار داشت. در سال ۱۳۴۰ ایران به ۱۳ استان تقسیم شد که لرستان جزئی از استان خوزستان محسوب می‌شد پس از مدتی استان لرستان امروزی از استان خوزستان جدا شد.
===دوره جمهوری اسلامی===
====استان زاگرس====
استان زاگرس طرح پیشنهادی برای تشکیل استانی جدید در شرق استان لرستان به مرکزیت بروجرد است. این استان گاه با نامهای دیگر مانند استان بوستان، استان بروجرد و یا استان لرستان شرقی هم نام برده شده است. طرح اولیه تشکیل استان زاگرس در سال ۱۳۷۵ به هنگام سفر رئیس جمهور وقت حکومت جمهوری اسلامی اکبر هاشمی رفسنجانی به بروجرد از سوی مردم بروجرد ارائه شد. سپس در سال ۱۳۷۹، نمایندگان بروجرد، ملایر و نهاوند تشکیل استانی جدید با مشارکت سه شهرستان فوق را با نامه ای رسمی از وزارت کشور خواستار شدند . در دومین دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، زمزمه‌های استقلال اداری بروجرد و تشکیل استان زاگرس شدت گرفت اما تا چندین سال بعد تحرک جدی در این زمینه دیده نشد. در سال ۱۳۸۹، به دنبال تاسیس استان البرز به مرکزیت کرج، علاءالدین بروجردی و هادی مقدسی نمایندگان بروجرد در مجلس شورای اسلامی، ضمن ایراد سخنرانی، از رئیس جمهور (محمود احمدی نژاد) تقاضای تاسیس استان زاگرس به مرکزیت بروجرد را نمودند که انعکاس خبری وسیعی داشت سپس هادی مقدسی بصورت رسمی با ارسال نامهای به رئیس جمهور، خواستار پی گیری طرح تاسیس استان زاگرس شد که از سال ۱۳۷۹ در دستور کار وزارت کشور قرار گرفته بود.
محدوده پیشنهادی برای استان زاگرس از ابتدا تا کنون متغیر بوده است. طرح اولیه که در سال ۱۳۷۹ ارائه شد استان جدید را شامل سه شهرستان بروجرد، نهاوند و ملایر می‌دانست. امروزه استان پیشنهادی زاگرس، علاوه بر سه شهرستان فوق، شامل شهرستانهای شرقی استان لرستان یعنی شهرستان دورود، شهرستان ازنا و شهرستان الیگودرز نیز میشود. در برخی منابع اینترنتی، کلیه مناطق دارای گویش نزدیک به بروجردی جهت الحاق به استان زاگرس پیشنهاد شده‌اند که علاوه بر موارد فوق، شهرستانهای کنگاور، تویسرکان، شازند و خنداب را نیز شامل میشود. پیشنهاد تشکیل استان زاگرس با یازده شهرستان انتقاداتی را در بر داشته است به گونه ای که برخی خبرگزاری ها مانند خبرگزاری فارس با انتشار یک خبر یکسان و دارای اشتباه آماری از نظر جمعیت شهرستان ها، آن را «فتنه قومیتی» نامیدند .
==تجزیه==
لرستان نام منطقه‌ای نسبتاً وسیع در غرب و جنوب غرب ایران است. به مرور زمان یکپارچگی این منطقه از بین رفته و به بخش‌ها، استان‌ها و مناطق متعددی تقسیم شده است. چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، ملایر، نهاوند، تویسرکان، دهلران و بخش‌هایی از مناطق لرنشین در خوزستان، فارس، بوشهر و استان مرکزی به مرور از منطقه لرستان جدا شده‌اند.
==نقشه لرستان==
جمعیت مردم لر در شهرستانهای دزفول، شوشتر و فریدون‌شهر به صورت اقلیت است.{مدرک}
==جستارهای وابسته==
* گویش لری
* موسیقی لری
* مردم لر
==منابع==
درباره نویسنده
