فارسی تاجیکی

فارسی تاجیکی که از آن با نام زبان تاجیکی (Забони тоҷикӣ) یا فارسی تاجیکی یا فارسی فرارودی نیز یاد می‌شود، به گویشی از زبان فارسی گفته می‌شود که در آسیای میانه به ویژه در کشورهای تاجیکستان و ازبکستان رایج است.

به زبان تاجیکی، وام‌واژه‌هایی از زبان روسی و ازبکی وارد شده است و افزون بر این در مواردی تاجیکان برای برخی معنی‌ها و مفهوم‌ها، واژگانی را به کار می‌برند که در ایران بسامد کمتری برای آن مفهوم دارند. برای نمونه در فارسی تاجیکی به خفاش، کورشب پرک، به فوتبالیست، فوتبالباز، و به کتری، چایجوش، می‌گویند. با این‌همه، فارسی تاجیکی بسادگی برای ایرانیان قابل فهم است.

در پی تغییر خط در تاجیکستان، زبان تاجیکی را با الفبای سیریلیک که در آن تغییراتی داده شده است، می‌نویسند، که به آن الفبای تاجیکی می‌گویند. مجلس تاجیکستان در سال ۱۳۷۸ (۱۹۹۹ میلادی) با حذف کلمه فارسی، نام قانونی زبان این کشور را تاجیکی اعلام کرد.

== زبان تاجیکی یا گویش تاجیکی؟ ==

برخی زبانشناسان تاجیکی را لهجه‌ای از فارسی می‌دانند. برخی دیگر آن را گویشی از فارسی و متفاوت از گویش امروزی ایران می‌دانند (مؤسسهٔ بین‌المللی استاندارد (ISO) و فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران).

اتنولوگ {به انگلیسی|Ethnologue} آن را زبانی هم‌خانواده با فارسی ایران می‌داند (اتنولوگ فارسی ایران، دری و تاجیکی را به عنوان سه زبان و زیر گروه زبانهای فارسی طبقه‌بندی می‌کند). البته معیار اتنولوگ برای تشخیص بین گویش و زبان با مراجع دیگر زبانشناسی یکسان نیست و بسیاری از گویش‌هایی که توسط تنولوگ به‌صورت زبان‌های متفاوت رده‌بندی شده‌اند، حتی در محک عدم قابلیت فهم صدق نمی‌کنند. به عنوان مثال، گویش‌های فرانسوی جنوب فرانسه را اتنولوگ به عنوان زبان‌های جدا رده‌بندی می‌کند.

== دستور زبان تاجیکی ==

دستور زبان فارسی تاجیکی بسیار همانند دستور زبان فارسی است، مگر در شمار اندکی از ساختارهای دستوری. برای نمونه در فارسی، «را» یک حرف اضافه‌ و نشانه مفعول است، اما در فارسی تاجیکی، «را» را پسوند مفعول در نظر می‌گیرند که به اسم می‌پیوندد:

китобро хондам / کتابرا خواندم

از دیگر ویژگی‌های فارسی تاجیکی که بیشتر به الفبای آن و آوایش تاجیکیِ زبان پارسی برمی‌گردد، نشان اضافه است که در تاجیکی بدان ساختار اضافه (изофа) گفته می‌شود. در فارسی، نشان اضافه (-ِ) است اما در آوایش تاجیکی (-ِ) بصورت حرف (и-) نوشته می‌شود که آنرا در نوشتار نیز می‌آورند و ساختار اضافه نام می‌نهند:

духтари хушрўй / دخترِ خوشروی

== تغییر خط در تاجیکستان ==

یکی از دلایل دور شدن فارسی تاجیکی از زبان فارسی در دیگر کشورهای فارسی‌زبان استفاده از خط سیریلیک برای نگارش این زبان است. در زمان حکومت شوروی ابتدا خط فارسی به لاتین و سپس سیریلیک (روسی) تغییر داده شد و مردم تاجیکستان از ارتباط با سایر همزبانان خود ناتوان شدند. البته تلاشهایی در تاجیکستان برای بازگشت به خط فارسی وجود دارد اما ارادهٔ سیاسی مقامات این کشور بر عدم بازگشت به خط فارسی استوار است.

== جستارهای وابسته ==

* تغییر خط در تاجیکستان
* خط تاجیکی
* زبان فارسی
* رهبر دانش

== منابع ==

== پیوند به بیرون ==

* نظر اتنولوگ در مورد تاجیکی
* زبان فارسی
* پارسی‌گویان: در باره پارسی ایرانی، پارسی دری و پارسی تاجیکی