رقص

رقص یا وَشت یا فَرخه (واژه پارسی آن) (در زبان پهلوی پای واژیک معادل فارسی دری :پای بازی) معمولاً به حرکت‌های انسان که برای بیان یک حالت انجام می‌گیرد گفته می‌شود. رقص می‌تواند در یک محیط اجرایی، روحانی یا اجتماعی اجرا شود. واژهٔ رقص همچنین برای نشان دادن جنبش‌های موزون و ترازمند جانداران و اشیاء دیگر به کار می‌رود مانند رقص برگ‌ها، رقص جفت‌گیری در جانوران یا رقص باد.

رقص یکی از هنرهای هفتگانه به شمار می‌آید.

== خاستگاه ==

بر خلاف برخی از فعالیت‌های انسان آغازین مانند ساخت ابزارهای سنگی، شکار، نقاشی در غار و غیره، رقص هیج نوع جسم فیزیکی از خود به جای نمی‌گذارد. بنابراین صحبت کردن درباره زمان ورود رقص به فرهنگ بشر غیرممکن است. با این وجود، قطعاً رقص بخش مهمی از مراسم، تشریفات، جشن‌ها و سرگرمی بدوی‌ترین تمدن‌های بشر بوده‌است. باستان شناسی ردپاهایی از رقص را در دوران قبل از تاریخ از جمله در نقاشی‌های مقبره‌های مصری در حدود ۳۳۰۰ پیش از میلاد و نقاشی‌های پناهگاه صخره‌ای بیمبتکا در هند نشان می‌دهد.

یکی از بدوی‌ترین کاربردهای سازمان‌یافته رقص در بازگویی نمایشی داستان‌های اساطیری بوده‌است. در واقع قبل از معرفی زبان‌های نوشتاری، رقص یکی از روش‌های اصلی انتقال این داستان‌ها از نسلی به نسل دیگر بود.

یک کاربرد اولیه دیگر رقص، استفاده از آن به عنوان مقدمه نشئگی حالات خلسه در آداب شفا دهنده بوده‌است. هنوز هم در فرهنگ‌های جنگل بارانی برزیل و صحرای کالاهاری برای این کار از رقص استفاده می‌شود. منشأ رقص‌های شیطان سریلانکا به دوران بسیار کهن قبایل بومی و «یاکا»ها (شیاطین) برمی گردد. طبق افسانه‌های سریلانکایی، رقص‌های کندیان به۲۵۰۰ سال قبل بر می‌گردند و مربوط به یک مراسم جادویی هستند که طلسم یک شاه افسون را شکست.

== رقص و موسیقی ==

گرچه رقص و موسیقی به دوران قبل از تاریخ برمی گردند، معلوم نیست که کدام یک «زودتر» به وجود آمده‌است. با این وجود از آنجا که «ضرب‌آهنگ» و «صدا» در نتیجه حرکت ایجاد می‌شوند و موسیقی می‌تواند حرکت را القا کند، به نظر می‌رسد که رابطه این دو همواره به شکل همزیستی بوده‌است.

بسیاری از شکل‌های آغازین موسیقی و رقص با هم ایجاد و اجرا شده‌اند. این تکامل دوگانه در دوران مختلف ادامه داشته و باعث ابداع گونه‌هایی از رقص / موسیقی شده‌است، از جمله: دیسکو، سالسا، الکترونیکا و هیپ‌هاپ. برخی از سبک‌های موسیقی مانند موسیقی باروک و رقص باروک رقص موازی دارند، در حالی که سبک‌های دیگر به طور جداگانه ایجاد شدند: موسیقی کلاسیک و باله کلاسیک.

هر چند رقص همراه با موسیقی است، می‌توان آن را به طور مستقل ارائه کرد یا از آهنگ خود رقص استفاده نمود (رقص پا). رقص‌های همراه با موسیقی، بسته به سبک رقص ممکن است با موسیقی هم‌زمان باشند یا نباشند. رقصی که بدون موسیقی اجرا می‌شود، «رقص با ریتم خود» نامیده می‌شود.

== رقصنده ==

به افرادی که به انجام رقص می‌پردازند رقصنده می‌گویند و به خود کنش رقص، رقصیدن یا رقص گفته می‌شود.

در فرهنگ معاصر ایرانی رقاص لفظی است با بار منفی که به رقصندگان باشگاه‌های شبانه از جمله رقص عریان عربی و رقص برهنه غربی اطلاق می‌شود. به کار بردن این لفظ برای کسانی که حرفه آنها نوعی از انواع رقص‌های هنری است ناپسند است.

== انواع هنر رقص ==

==== رقص باله ====

* باله کلاسیک
* باله نئوکلاسیک
* باله مدرن و یا رقص معاصر

==== رقص فولکلر یا رقص سنتی و یا رقص ملی ====

* رقص سیستانی
* رقص آذربایجانی
* رقص تاجیک
* رقص گرجی
* رقص ایرانی
* رقص کردی
* رقص عربی
* رقص هندی
* فولکلوریکو
* رقص لری
* رقص بندری
* رقص شمالی یا گیلانی
* رقص بلوچی
* رقص اسپانیایی
* فلامنکو

==== رقص بالروم ====

* چاچا
* سالسا
* تانگو
* دیسکو
* پازا دبله

==== رقص آئینی ====

* سماع
* رقص‌های شیطان در سریلانکا

== رقص به عنوان یک وجه هنری در اروپا و آمریکای شمالی ==

با چند ملیتی شدن فرهنگ اروپا، از یک سو رقص‌های نواحی مختلف در نقاط دیگر اجرا شدند، و از سوی دیگر رقص‌های جدیدی (به ویژه در ایتالیا) ابداع گردید. با شروع اجرای رقص‌ها در خارج از حیطه فرهنگی اصلی، نیاز به دستورالعمل اجرای آنها احساس می‌شد.

اولین فرهنگستان رقص، فرهنگستان سلطنتی رقص {فرانسوی|Académie Royale de Danse} بود که در سال ۱۶۶۱ در پاریس گشایش یافت. کمی بعد اولین گروه سازمان‌یافته باله زیر نظر این فرهنگستان تشکیل گردید؛ این گروه در ابتدا کاملاً مردانه بود، اما در سال ۱۶۸۱ زنان نیز به آن پیوستند. در آغاز قرن بیستم، نوآوری در رقص به شدت افزایش یافت و روش‌های مستقل رواج یافتند. پیشگامان اولیه رقص مدرن عبارت‌اند از لویی فولر، ایسادورا دوتکان، ماری ویگمن و راث سن دنیس. رابطه موسیقی با رقص، مبنای حرکات موزون بود که توسط امیلی ژاکوس- دالکروز ابداع شد و در توسعه رقص مدرن و بالت مدرن از طریق هنرمندانی مانند ماری رامبرت موثر بود.

حرکات موزون که توسط رادولف اشتاینر و بوری مایر- اشمیتس گسترش یافت، عناصر باقی‌مانده از رقص کلاسیک را با سبک آزاد جدید ترکیب کرده و مجموعه واژگان تازه و پیچیده‌ای را به مجموعه واژه‌های رقص اضافه نمود. در دهه ۱۹۲۰ بنیانگذاران مهم سبک جدید مانند مارتا گراهام و دوریس هامفری کار خود را آغاز کردند. از این زمان به بعد طیف گسترده‌ای سبک‌های رقص جدید ابداع شدند.

== مطالعات رقص ==

در اوایل دهه ۱۹۲۰، مطالعات رقص ( تمرین، نظریه بحرانی، تحلیل موسیقی و تاریخ رقص) به عنوان یک رشته دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت. امروزه این مطالعات به عنوان بخش مهمی از بسیاری از دانشگاه‌ها و برنامه‌های هنر و علوم انسانی است. در اواخر سده بیستم اهمیت یافتن دانش عملی به اندازه دانش دانشگاهی باعث پیدایش «پژوهش‌های عملی» و «تمرین به عنوان پژوهش» شد. طیف وسیعی از دوره‌های رقص وجود دارد، از جمله:

* تمرین حرفه‌ای: مهارت‌های اجرایی و فنی

* پژوهش عملی: رقص پردازی و اجرای رقص

* اتنوکورولوژی که در برگیرنده جبنه‌های انسان‌شناختی، مطالعات فرهنگی، مطالعات منطقه‌ای، نظریه پسااستعماری، قوم‌نگاری و … مرتبط با رقص است.

* رقص‌درمانی.

* رقص و فناوری: رسانه‌های جدید و فناوری‌های اجرای رقص
* تحلیل حرکت لابان و مطالعات جسمی

مجموعه کامل مدارک دانشگاهی از کارشناسی تا دکترای حرفه‌ای و دیگر برنامه‌های پسادکترا ارائه می‌شود و بسیاری از بورسیه‌های رقص در حال تحصیل، «دانشجویان بالغی» هستند که پس از یک دوره اشتغال حرفه‌ای به تحصیل می‌پردازند.

== طبقات رقص ==

رقص را می‌توان به دو طبقه اصلی تقسیم کرد که هر یک دارای زیرطبقه‌هایی تقسیم می‌شوند و اغلب سبک‌های رقص در این زیر طبقه‌ها قرار می‌گیرند. این طبقات عبارت‌اند از:

* «رقص کنسرت / رقص اجرا (نمایش)»
* رقص کنسرت قرن بیستم
* رقص رقابتی
* «رقص اجتماعی / رقص مشارکتی»
* رقص مراسمی
* رقص سنتی
* رقص برهنه یا رقص نامتعارف.

== رقص به عنوان یک شغل ==

در ایالات متحده بسیاری از رقصنده‌های حرفه‌ای عضو اتحادیه‌هایی مانند صنف هنرمندان موسیقی آمریکا، صنف هنرپیشگان صحنه و انجمن برابری هنرپیشگان هستند. این اتحادیه‌ها به اعضای خود برای تعیین شرایط کاری و حداقل دستمزد خود کمک می‌کنند. رفصنده‌ها می‌توانند مزایای دیگری مانند محل اقامت و غذا (برای ماموریت‌های مسافرتی) دریافت کنند. رقصنده‌های حرفه‌ای می‌توانند به تدریس نیز بپردازند.

== جستارهای وابسته ==

* روانشناسی
* فهرست کتاب‌های رقص ویکی
* رقص‌های مردم هند
* رقصهای کردستان
* رقص مریوانی
* سنگین سما
* فهرست موسیقی‌هایی که با حرکت رقص ایجاد شده‌اند
* نظریه رقص
* شهر رقص

== پانویس ==

== پیوند به بیرون ==

* دانشگاه‌هایی که مطالعات رقص را تدریس می‌کنند
* منشأ رقص، یادگیری حرکات رقص و نحوه آغاز آنه
* نمایش تاریخی رقص از ۳۳۰۰ قبل از میلاد تا ۱۹۱۱ میلادی
* موزه ملی رقص و تالار مشاهیر آمریکا

== منابع ==

بخش آغازین و «رقص و موسیقی» از ویکی‌پدیای انگلیسی.