دزفول
دزفول نام شهری است در نیمروز(جنوب) باختری ایران و مرکز شهرستان دزفول که در کنار رودخانه دز گسترده شده‌است. این شهر در دامنه‌های زاگرس میانی جای دارد و پیشینه تاریخی آن به زمان ساسانیان باز می گردد ولی پیش از ساسانیان هم آباد بوده و بخشی از سرزمین‌های امپراتوری‌های ایلام و هخامنشیان بشمار می‌رفته‌است.{مدرک} این شهر در ۷۲۱ کیلومتری تهران و ۱۵۵ کیلومتری اهواز جای دارد. شهرستان دزفول دارای زمستان و پاییزی مدیترانه ای بوده و زیستبوم سر سبز آن از پایان زمستان تا آغازه های بهار بسیار دلپذیر است.این شهرستان با زیستبوم زیبای جلگه ای-کوهپایه ای و کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در روزهای نوروز پذیرای شمار بسیاری از گردشگران می باشد.
== پیشینه ==
برپایه نوشته ایرج افشار (شهرهای ایران) دزفول شهری است که پیشینه آن به چندین هزار سال می‌رسد. از کهن ترین شهرهای استان خوزستان به شمار می رود واز دید تاریخ و فرهنگ ویژگی های برجسته ایی دارد.برپایه گفته های کاوشگران باختری در سده های گذشته _کسانی مانند والتر هینتس آلمانی_، آوان پایتخت نخستین امپراتوری پهناور کشور عیلام در دزفول کنونی جای داشته است. تپه های باستانی چغامیش با دیرینه ای نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از زایش مسیح که به گفته باستان شناسان، گنجینه ارزشمندی از دانستنی های سودمند پیرامون رخدادهای زمان باستان از هزاره هفتم پیش از زایش تا شکوفایی شهرآیین شوش را در بر دارند نیز در دزفول جای دارد. بانو هلن کانتر _یکی از دست اندرکاران گروه کاوشگری و باستان‌شناسی این گستره_در هنگام یک سخنرانی در تهران پیرامون کاوشهای انجام گرفته در تپه چغامیش از دزفول به نام ‹‹ شهری از سپیده دم تاریخ ›› یاد کرده است.
=== نام دزفول ===
«دزپل» یا «دژپل» را در گویش بومی دزفیل و دسفیل گویند و عربی شده آن دزفول است. دزفول در زمان ساسانیان همزمان با ساختن پل در کنار آن بر روی رود دز برای پدید آوردن پیوند میان پایتخت تازه (جندی شاپور) و شوشتر بنیان نهاده شد. دژ به چم(معنی) سنگر و سکوی دیدبانی میباشد و چنین برمی‌آید که نام دزفول یا دزفیل از نام دژ ساخته شده در کنار پل گرفته شده‌است. یکی از نام‌های دیگر دزفول اندامش بوده‌است که نام اندیمشک از این نام برگرفته شده‌است. {مدرک} گفتنی است یکی از محله‌های کهن شهر دزفول روناش است، (در سده چهارم هجری قمری شهر دزفول به قصر روناش نیز نامور بوده است)، که در دست راست رود دز جای داشته و هنوز ویرانه‌هایی به همین نام نمودار است. شهر دزفول بر روی تپه‌ای به بلندای ۲۱۰ متر از رودخانه بنیان نهاده شده‌است و سرداب‌های ژرفی دارد. شهردزفول پیش از ساسانیان -که ساخت پل کهن دزفول به آن زمان برمی‌گردد- نیز دارای شهرآیین‌هایی بوده‌است. از ایلامیان و گوتیان گرفته تا مادها و هخامنشیان همه روزگاری در این سرزمین زیسته‌اند. دزفول از یورش مغول جان بدربرد و پس از اسلام گاهی آباد و گاهی ویران گردید اما پیشرفت گسترده آن همزمان با ساخت سد دز (سد محمد رضا شاه پیشین) به‌دست ایتالیایی‌ها در ۳۰ سال گذشته به‌دست آمد. این شهرستان در زمان جنگ ایران و عراق آسیب‌های زیادی دید اما پس از جنگ بازسازی شده‌است. {مدرک}
=== دزفول در زمان جنگ ایران و عراق ===
با آغاز جنگ ایران و عراق، دزفول یکی از شهرهایی بود که بیش از ۱۶۰ بار به آن یورش موشکی شد.دزفول به عنوان شهری که جزو اهداف اصلی حملات موشکی عراق بود شناخته می شده است. در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ هواپیماهای عراقی در نخستین روز جنگ به شیوه نیروی هوایی ارتش اسراییل در جنگ شش‌روزه به پایگاه‌های نیروی هوایی ایران یورش بردند. پایگاه چهارم شکاری دزفول (پایگاه وحدتی) یکی از این پایگاه‌ها بود.
پس از آن نیروهای عراقی بارها به شهرهای دزفول و اندیمشک با بمب و موشک یورش بردند دزفول در جنگ هشت ساله ۲٬۶۰۰ کشته داشت. پس از جنگ به پاس پایداری مردم دزفول، این شهر شهر نمونه نامیده شد. خمینی به پاس پایداری مردم این شهر گفته‌است: {نقل قول| شما دزفولی‌ها امتحان دادید و از این امتحان خوب بیرون آمدید. شما دین خود را به اسلام ادا کردید}
== گویش مردم دزفول ==
بیشتر مردم دزفول به گویش دزفولی که یکی از گویش‌های جنوب باختری زبان فارسی فارسی دری، سخن می‌گویند. گویش شوشتری نزدیکترین گویش به دزفولی به‌شمار می‌آید. گویشوران این دو گویش مردم بومی شهرهای دزفول و شوشتر می‌باشند. افزون بر این دو گویش لری لرستانی و لری بختیاری در نزد شماری از مردم این شهر و دیگر بخشهای شهرستان دزفول بکار میروند.
== ویژگی‌های جغرافیایی و آب و هوا ==
شهرستان دزفول از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۲ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی گسترده شده‌است و بلندای آن از روی دریا ۱۴۰ متر میباشد. دزفول مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و شرجی میباشد و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. میانگین بارش سالانه باران ۲۵۰ میلی متر و میانگین دما ۳ درجه سانتی‌گراد در زمستان و ۴۹ درجه سانتی‌گراد در تابستان میباشد.
== ترابری ==
=== فرودگاه ===
دزفول دارای یک فرودگاه است که بعنوان تنها فرودگاه شمال خوزستان در کنار پایگاه چهارم شکاری دزفول تاسیس شده و پروازهای روزانه آن به تهران و مشهد برقرار میباشد همچنین مسئولین در سالهای اخیر درپی گسترش آن و افزایش پروازها می باشند.
=== راه‌آهن ===
این شهر حدود ۴۰ سال از سه محور شمالی و جنوبی و مرکزی خود به راه آهن سراسری متصل بود اما بعد از استقلال بخشهایی از شهرستان این شهر از نعمت راه آهن در بخشهای شمالی و جنوبی خودمحروم گشت و اکنون فاصله ایستگاه فعال قطار از شهر ۷ کیلومتر می باشد و تنها جایگاه قطار دزفول ایستگاه سبزآب در بخش سنجر می باشد که تقریبا در منطقه ای متروکه می باشد.
=== پایانه مسافربری ===
دزفول دارای یک پایانه بزرگ مسافربری در خاور شهر میباشد. افزون بر این سازمانها و نهاد های مسافربری بسیاری در جای جای شهر برپا میباشد که کار ترابری مسافران را برای سفرهای درون استانی و برون استانی بر دوش دارند.
=== پایانه میوه و تربار ===
دزفول دارای ۲ میدان میوه و تره بار بزرگ می باشد که بخش عظیمی از مرکبات و سیفیجات خوزستان از آنجا به اکثر نقاط کشور حمل می شوند. علاوه ب آن در اطراف میدان میوه و تره بار ده ها پایانه ترابری وجود دارد که این مجموعه دزفول ار به قطب میوه و تربار و ترابری خوزستان و غرب کشور تبدیل کرده است.
=== راه‌های زمینی دزفول ===
Image:آزادگان.jpg| پل رو گذر آزادگان- جاده دزفول تهران Image:پمپ_بنزین.jpg | پمپ بنزین جاده تهران Image:ورودی.jpg | ورودی دزفول Image:بلوار_مقاومت.jpg | بلوار مقاومت دزفول
* بزرگراه دزفول – اندیمشک به درازای ۵ کیلومتر
* بزرگراه دزفول – شوش به درازای ۲۵ کیلومتر
* راه آسفالته دزفول – شهیون به درازای ۵۵ کیلومتر
* راه آسفالته دزفول – شوشتر به درازای ۶۷ کیلومتر
* راه آسفالته دزفول – لالی به درازای ۸۵ کیلومتر
=== تاکسیرانی ===
سازمان تاکسیرانی دزفول در سال ۱۳۷۶ راه‌اندازی شد و هم اکنون پس از گذشت یک دهه از آغار به کارش با زیر پوشش دادن شمار ۱۲۰۰ دستگاه تاکسی شهری گردشی و خطی و ساماندهی ۱۰۰ دستگاه خودروی مسافربر و همچنین شمار ۲۹۰ دستگاه وانت بار درون شهری به شهروندان خدمت رسانی میکند.
=== اتوبوسرانی ===
سازمان اتوبوسرانی دزفول در سال ۱۳۶۹ راه‌اندازی شده است. هم اکنون بیش از ۵۰ دستگاه اتوبوس در ناوگان ترابری درون شهری دزفول به خدمت رسانی میپردازند.
== کارهای دستی ==
ابزارهای دست ساز چوبی مانند زیرقلیان، قلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و… از سازه‌های دستی شهرستان دزفول به‌شمار می‌آیند. یکی دیگر از سازه‌های دستی این شهر کارهای دستی بر روی فلزها میباشد که از آن میان می‌توان ورشوسازی، قلم‌زنی روی زر و سیم و زرگری را نام برد. در کارگاه‌های ورشوسازی بازار کهنه دزفول ابزار چای‌خوری و سینی و آتشدان ساخته می‌شود.نمدمالی، خراطی، کپوبافی و گیوه دوزی نیز از دیگر سازه‌های این شهر به‌شمار می‌آیند.
== دیدنی‌ها ==
=== سازه‌های تاریخی ===
Image:شهر_آجر۲٫jpg | سابات صوبیون Image:باقلیون_۱٫jpg | سابات باقلیون Image:خانه_همایی.jpg| خانه تاریخی همایی Image:درب_قدیمی_۲٫jpg | درب قدیمی Image:محله_شاهرکن_الدین.jpg | مرکز محله شاهرکن الدین
نامی‌ترین سازه تاریخی دزفول «پل قدیم» دزفول است که شاپور نخست ساسانی به کمک زندانیان رومی آن‌را بر روی رود دز ساخت است از این رو پل رومی نیز خوانده می‌شود. این پل پیشینه‌ای نزدیک به ۱۷۰۰ سال دارد. همچنین دژی نیز برای دیدبانی و پاسداری شهر در کنار پل دزفول ساخته شده بود که امروز هم ویرانه‌های آن در شهر دزفول به چشم می‌خورد. این پل چندین بار بازسازی شده‌است از این رو در ساختمان آن رگه‌هایی از معماری(مهرازی) نوین نیز دیده می‌شود. در دوران پهلوی، به سبب ویران شدن دهانه‌های میانی این پل، دو دهانه بتونی ساخته شد.
آسیاب‌های آبی دزفول، مسجدجامع، آرامگاه امامزاده سبزه قبا( برادر تنی امام رضا (ع))، بازار قدیم دزفول، آرامگاه «یعقوب لیث صفاری»، تپه‌های چغامیش، مسجد لب خندق، زیارتگاه شاه ابوالقاسم، مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین، آرامگاه محمدبن‌جعفرطیار، آرامگاه امامزاده رودبند و خانه تیزنو (اداره میراث فرهنگی دزفول) از بخشهای دیدنی و تاریخی این شهرستان به‌شمار می‌آیند. که در سالهای اخیر سازمان میراث فرهنگی دزفول با همکاری سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول اقدام به حفاظت- مرمت و احیای ابنیه تاریخی شهر نموده است که از این جمله می توان به خانه تاریخی زرگر – تیزنو و گذر های مهراس- هفت پر- سیوند- صوبیون- باقلیون- احمد کور و… و مرمت بیش از ۴۰ سابات تاریخی اشاره نمود.
=== زیارتگاه‌ها و آرامگاه‌ها ===
Image:بقعه عباس علی (۱).jpg | بقعه عباسعلی (عباسیه اعظم) دزفول Image:رودبند۳٫jpg | بقعه امامزاده رودبند دزفول Image:شیخ اسماعیل قصری.jpg | بقعه شیخ اسماعیل قصری Image:بقعه_حزقیل_نبی.jpg | بقعه حزقیل نبی Image:بقعه_علی_مالک۱٫jpg | بقعه علی مالک Image:سید صبور.jpg| بقعه سید صبور دزفول Image:بقعه مقوم.jpg| بقعه مقوم علی Image:بابا یوسف.jpg| بقعه بابا یوسف از این دست می‌توان آرامگاه حزقیل پیامبر پدر دانیال پیامبر (به گفتی دیگر «بابا حزقیل»)، آرامگاه امامزاده رودبند، زیارتگاه سبزه قبا برادر تنی امام رضا، آرامگاه محمد بن جعفر طیار شوهر «ام کلثوم دختر امام علی»، و همچنین پیر بانگو را نام برد. شایان ذکر است که شهرستان دزفول دارای ده ها زیارتگاه می باشد که بیش از ۱۰ زیارتگاه آن در بافت تاریخی شهر دزفول قراردارد که در این میان می توان به بقعات سبزقبا(برادر امام رضا)- علی مالک (پسران امام علی)- سید محمد- رودبند- عباس علی- سید محمود- حزقیل نبی و… اشاره نمود.
=== دیگر ===
Image:آرامش دز.jpg| رودخانه زیبای دز Image:دریاچه.jpg| دریاچه پشت سد دز Image:دریاچه۲٫jpg| دریاچه پشت سد دز Image:علی کله ۱٫jpg| سد تنظیمی دزفول
* سد تنظیمی علی کله
* کرانه‌های رود دز
* دریاچه و سد دز
* دامنه‌های سرسبز بخش سردشت (دزفول) و شهیون
* باغ‌های شاه آباد و کونک
* آبشار شویآبشار شوی بزرگترین آبشار خاورمیانه.
== مکان‌های فرهنگی و ورزشی ==
=== بوستان ها ===
Image:پائیز.jpg| پارک جنگلی لاله Image:| سرسره آبی تفریحگاه ساحلی دز- علی کله Image:برکه_پارک_خانواده_۴٫jpg| برکه پارک خانواده Image:پارک_پرندگان۲٫jpg| باغ پرندگان دزفول Image:چرخ_فلک.jpg| چرخ و فلک پارک بعثت Image:چارتاقی ۳٫jpg| چار طاقی پارک دووه دزفول Image:پارک رعنا ۱٫jpg|پارک ساحلی رعنا
* شهربازی بعثت
* باغ پرندگان
* پارک دولت
* پارک خانواده
* پارک ملت
* پارک حضرت ولیعصر(عج)
* پارک ساحلی دز (علی کله)
* پارک دانشجو
* پارک آزادگان
* پارک جنگلی میلاد
* پارک جنگلی لاله
* مرکز تفریحی سوم شعبان
* پارک ساحلی رعنا
* پارک ساحلی دووه
=== سینماها ===
* مجتمع فرهنگی سینمایی
* سینما بهمن
* سینما مهتاب (تیپ ۲ لشگر ۹۲ زرهی دزفول)
=== ورزشگاه‌ها ===
* ورزشگاه شهید مجدیان
* ورزشگاه شهید رجایی (کلوپ)
* ورزشگاه شهید ناحی
== شهرداری ==
شهرداری دزفول یکی از کهن ترین شهرداری‌های کشور و نخستین شهرداری استان خوزستان و پنجمین شهرداری کشور بشمار می رود که در سال ۱۲۹۹ خورشیدی بنیان نهاده شده است.شهرداری دزفول داری هشت سازمان و ۲ منطقه می باشد.همچنین راه اندازی منطقه ۳ در دست ساخت می باشد.
=== پوشش گیاهی ===
Image:مزرعه گلهای آفتابگردان.jpg | مزرعه گلهای آفتابگردان Image:مزرعه گلهای رز.jpg | مزرعه گلهای رز Image:فاش مرکبات.jpg | فاش درختان مرکبات Image:غنچه درخت انار.jpg | غنچه درخت انار دزفول Image:مزرعه کاهو دزفول.jpg | مزرعه کاهو دزفول Image:توله.jpg | توله دزفول Image:فلفلچ.jpg| بوته فلفل دزفول
دزفول سبزترین شهر استان خوزستان با سرانه فضای سبز ۱۵٫۲ متر مربع بشمار می رود که از این دید در میان دیگر استانها از جایگاه بالایی برخوردار است ولی تا رسیدن به استاندارد جهانی (۲۴ متر مربع) راه درازی در پیش دارد. یکی از برنامه های آینده شهرداری دزفول رساندن سرانه فضای سبز تا پایان سال ۸۹ خورشیدی به اندازه ۱۹ متر مربع می باشد.گلهای رز و مریم و آفتابگردان و بابونه و محمدی و نسترن و… از جمله گلهای زیبایی هستند که در این خطه سر سبز از جلگه خوزستان یافت می شوند. همچنین سیفیجات و مرکباتی همچون نارنج- پرتقال- نارانگیل و… به وفور در اطراف دزفول به چشم می خورد و زیبایی خاصی را به این منطقه بخشیده است. مزرعه_کاهو_دزفول.jpg
=== شمار مردم ===
====شهر====
دزفول یکی از پرشمارترین شهرهایی است که مرکز استان نیستند. این شهر برپایه سرشماری سال ۸۹ باداشتن شماری برابر با ۵۸۰۰۰۰ تن ۲۷ امین شهر کشور بوده است که از ۷ شهر مرکز استان رده بالاتری دارد.
====شهرستان====
شهرستان دزفول نیز با ۵۸۰۰۰۰ تن یکی از پرشمارترین شهرستان‌هایی است که مرکز استان نیستند. این شهرستان برپایه سرشماری سال ۸۹ سی و یکمین شهرستان پرشمار کشور بوده است که رده ای بالاتر از ۸ شهرستان مرکز استان در کشور دارد.
=== امید به زندگی ===
=== گستردگی ===
گستردگی شهرستان دزفول برابر با ۴۷۶۲ کیلومتر مربع میباشد
===بیکاری===
بر پایه برآورد های انجام شده هم اکنون شمار بیکاران در دزفول بیش از ۳۰ هزار تن می باشد.
=== دزفول و جنگ هشت ساله ===
Image:شهدای گمنام.jpg| یادمان شهدای گمنام دزفول Image:گلزار شهدا.jpg| گلزار شهدای دزفول
* شمار شهدا: ۲۶۰۰ تن
* شمار مفقودین: ۱۰۰ تن
* شمار موشک ها: ۱۷۴ فروند
* شمار بمب و راکت و توپ: ۱۰۶۴ گلوله
* شهدای موشکی: ۷۱۱ تن
* شهدای جبهه: ۱۸۸۹ تن
* شهدای زیر پانزده سال: ۳۲۱ تن
* شمار بانوان شهید شده: ۴۱۴ تن
* شهدای روحانی: ۲۶ تن
* شهدای انقلاب: ۲۸ تن
* گلزارهای شهدای دزفول: ۲۸ گلزار
== نهادهای آموزشی ==
Image:جندی شاپور۲٫jpg | دانشگاه صنعتی جندی شاپور Image:دانشکده علوم پزشکی.jpg | دانشکده علوم پزشکی دزفول
* دانشگاه صنعتی جندی شاپور (دزفول)
* دانشگاه آزاد اسلامی دزفول
* دانشکده علوم پزشکی دزفول
* دانشکده اصول الدین دزفول
* مرکز آموزش عالی فنی دزفول(دکتر عصاریان)
* دانشکده اورژانس دزفول
* دانشگاه جامع علمی – کاربردی (مرکزآموزش علمی-کاربردی جهادکشاورزی دزفول – مرکزآموزش علمی-کاربردی دزفول یک)
* دانشگاه پیام نور-مرکز دزفول
* دانشکده تربیت معلم شهید رجایی (پسرانه)
* دانشکده تربیت معلم خدیجه کبری (دخترانه)
== پایگاه‌ها و نهادهای رزمی ==
Image:پایگاه_۲٫jpg| پایگاه چهارم شکاری دزفول Image:پادگان_دزفول۲٫jpg | تیپ ۲ زرهی دزفول
* پایگاه چهارم شکاری دزفول (شهید وحدتی)
* پادگان نیروی زمینی ارتش
* تیپ ۲ زرهی
* پادگان شهید باکری
* پادگان آموزشی قدس
== نگارخانه ==
Image:sabaat.jpg| نمونه‌ای از ساباطهای دزفول Image:dezful_old1.jpg| نگاره‌ای کهن از میدان شاه دزفول و کاروانسراها و مسجد جامع دزفول Image:dezful_old2.jpg | نگاره‌ای از گذشته میدان مثلث و بانک ملی مرکزی دزفول Image:Dez.JPG | رودخانه دز و «پل جدید» دزفول Image:Dezful pol 1.jpg | پل قدیم دزفول بر روی رودخانه دز Image:Park dolat dezful.jpg | پارک دولت دزفول Image:Park ali kale.jpg | تفریحگاه ساحلی (پارک علی‌کله) و سد تنظیمی دزفول Image:Rudband2.jpg | آرامگاه رودبند Image:Akse havaei dezful.JPG | نماییی هوایی از شهر دزفول Image:سبزقبا.jpg| دزفول- امامزاده سبزقبا Image:یعقوب_لیث.jpg | مجسمه یعقوب لیث Image:میدان_شیخ.jpg| دزفول- شیخ مرتضی انصاری Image:کرناسیون۱٫jpg| موزه مردم شناسی دزفول Image:میدان امام.jpg| میدان امام خمینی دزفول Image:میدان مثلث.jpg| میدان آزادی دزفول Image:گوزن زرد.jpg| مجسمه گوزن زرد ایرانی
== پانویس ==
== بن مایه‌ها ==
* Wikipedia contributors, «Dezful,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dezful&oldid=297327211 (accessed June 19, 2009).
== جستارهای وابسته ==
* استان خوزستان شمالی
* فرودگاه دزفول
* رادیو دزفول
* فهرست اماکن دیدنی شهر دزفول
* فهرست چهره‌های سرشناس دزفول
== پیوند به بیرون ==
* سایت شهر خـُمون دزفیل- شهر ما دزفول
* سایت جامع شهرستان دزفول
* شبکه خبری دزفول
* نشریه الکترونیکی دزفول
* سایت فرهنگی اجتماعی پسران دزفول
* سایت شورای شهر دزفول
* سایت شهرداری دزفول
* سایت علمی خبری ورزش دزفول
* سایت همکلاس- علمی-فرهنگی و تصاویر دزفول
پایگاه اطلاع رسانی شبکه آبیاری دز پورتال اطلاع رسانی دزفول
پایگاه عمران و معماری شهرستان دزفول
درباره نویسنده
