خانات ایروان

در زمان قاجارها که خانات ایروان بخشی از ایران بود بنا بر پژوهش‌های تاریخی ۸۰ درصد جمعیت آن خانات را مسلمانان و ۲۰ درصد را ارمنی‌ها تشکیل می‌دادند. جمعیت مسلمان اعم بود از کارکنان دولتی و ساکنان شهرها و روستاها و کردها و آذری‌های ایلی و کوچ‌نشین. خانات ایروان در سال ۱۸۲۸ میلادی در پی پیمان ترکمنچای از ایران جدا و به روسیه واگذار شد. با این پیمان، بسیاری از مسلمانان آن سامان به درون مرزهای ایران هجرت کردند و روس‌ها به مرور به جانشین کردن جمعیت ارمنی در آن ناحیه پرداختند. با اینکار قوم ارمنی که در پی نسل‌کشی بدست ترک‌ها، در همه ناحیه‌ها در اقلیت قرار گرفته بود از نابودی مطلق رهایی یافت و کشوری به نام ارمنستان دوباره احیاء شد. پس از انقلاب کمونیستی در روسیه نیروهای روسی از خاک ارمنستان بیرون رفتند و ارمنستان مستقل شد ولی ترکیه به شدت به آنها حمله کرد و برای ارمنی‌ها راهی نماند بجز پیوستن به اتحاد جماهیر شوروی تا از این راه از نابودی دوباره بدست ترک‌ها نجات پیدا کنند.