حوزه علمیه

حوزهٔ علمیه نامی است که به مراکز آموزشی دینی در جهان اسلام و به ویژه در میان شیعیان داده می‌شود. نخستین حوزه علمیه ویژه شیعیان در سدهٔ چهارم ق. در شهر نجف عراق در کنار حرم علی بن ابی‌طالب (امام اول شیعیان) توسط شیخ طوسی برپا شد. اکنون مهم‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه در شهرهای قم، نجف و مشهد قرار دارند.

رشته‌های درسی رایج در این مراکز در درجه اول فقه، اصول فقه، ادبیات عرب و در کنار آنهاکلام، حدیث، رجال، تفسیر، تاریخ اسلام، منطق، فلسفه و به ندرت طب، ریاضیات و نجوم می‌باشد. دانش‌آموختگان این مراکز روحانی و شاغلین به تحصیل طلبه نامیده می‌شوند. این طلاب پس از گذراندن دوره آموزشی سطح به درس خارج وارد می‌شوند و در نهایت مجتهد می‌شوند. مجتهدین تراز اول که مورد رجوع شیعیان برای شناخت احکام شرعی باشند مرجع تقلید نام دارند. این مراجع علاوه بر ارائه احکام شرعی به پرورش طلاب درس خارج می‌پردازند.

شیوه تحصیل حوزه‌های علمیه از دوران گذشته به ارث رسیده و با اعمال تغییراتی هنوز اعمال می‌شود. در نظام آموزشی حوزه طلاب هم‌زمان با تحصیل به آموزاندن کتابهای پیشین اشتغال دارند. همچنین ایشان علاوه بر شرکت در نشست درس استادان، به مباحثه با دیگر طلاب در موضوعات درسی می‌پردازند.

مهم‌ترین کتب درسی سطح شامل شرح لمعه دمشقیه، اصول فقه، فرائدالاصول (رسائل)، مکاسب و کفایهالاصول می‌باشد.

== حوزه‌های علمیه در ایران ==

هم اکنون حوزه‌های علمیه موجود در ایران، تحت مدیریت مرکز مدیریت حوزه علمیه قم اداره می‌شود. این مرکز زیر نظر جمعی به انتخاب جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، به نام شورای عالی حوزه‌های علمیه اداره می‌شود.

مدیر حوزه علمیه قم، با تصویب اعضای شورای عالی حوزه انتخاب می‌شود و همچنین سیاست‌های کلی و بنیادین حوزه نیز علاوه بر تایید این شورا، بیش‌تر با نظر رهبری اعمال می‌شود.

مدیر کنونی مرکز مدیریت حوزه، مرتضی مقتدایی است.

مرکز مدیریت حوزه علمیه قم دربرگیرنده‌ی بیش از ده معاونت از جمله آموزش، پژوهش، تبلیغ، تهذیب، امور مدارس، آمار و بررسی است.معاونت امار و بررسی مرکز مدیریت، سرویس اطلاعاتی حوزه‌است و با طلابی که از آن چه «موازین طلبگی» عنوان شده فراتر روند به شدت برخورد می‌کند.

== پذیرش ==

هرساله در اسفندماه و یا فروردین، ثبت نام در آزمون ورودی حوزه، انجام می‌شود. داوطلبان می‌توانند به سایت معاونت آموزش حوزه علمیه مراجعه و اینترنتی ثبت نام کنند. فرم‌های ثبت نام همچنین ازادارات پست و روزنامه‌های پرتیراژ نیز قابل دریافت است.

بعد از گرفتن آزمون که معمولاً در دو سطح «دیپلم» و «زیر دیپلم» انجام می‌شود. توزیع قبول شدگان بر اساس محل‌های مورد نظر برای تحصیل انجام می‌شود و بعد از این، قبول شدگان برای تحصیل در قم، برای انجام مصاحبه، به مرکز مدیریت فراخوانده می‌شوند و کسانی که برای شهرستان‌ها قبول شده‌اند به حوزه‌های شهرستان… برای کسانی که بعد از گرفتن مدرک از دانشگاه بخواهند به حوزه بروند، هیچ گونه آزمونی در نظر گرفته نشده و برای پذیرش فقط مصاحبه می‌کنند.

ورودی‌های فوق دیپلم به بالا، در مدرسه معصومیه قم مشغول به تحصیل می‌شوند.

مدارس موجود در قم، جمعا حدود ۲۵ مدرسه‌است که نصف ان مربوط به طلاب دیپلمه و نصف دیگر مدارس سیکل هستند.

برنامه درسی مدارس سیکل با مدارس دیپلم تفاوت اندکی دارد. سیستم آموزشی همه حوزه‌های کشور، کاملاً یکی است.

=== نظام آموزشی ===

==== نظام سنتی ====

تا قبل از انقلاب اسلامی ایران، حوزه‌های علمیه اساسا هیچ نظام اموزشی واحد و نظام مندی نداشتند و بر پایه همکاری متقابل استاد و شاگرد اداره می‌شد.

==== نظام جدید ====

بعد از انقلاب اسلامی، حوزه‌ها هم وارد دوره‌ای جدید از تاریخ خویش شدند که به تبع مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، ساختارهای سنتی نیز در برخی از بخش‌ها فرو ریخت و حوزه‌های علمیه ساختار جدیدی را به خود دید. حوزه علمیه قم دارای مراکز تخصصی از جمله تفسیر – نهج البلاغه – تبلیغ – کلام – فلسفه و علوم حدیث می‌باشد و دفتری نیز به نام دفتر امور مراکز تخصصی جهت هماهنگی بیشتر رشته‌های تخصصی در امر مدیریت و برنامه‌های آموزشی ایجاد شده‌است. رشته‌های تخصصی از سال ۸۲ تا ۸۴ رشد چشمگیری داشت به طوری که در مدت سه سال ۵ مرکز تخصصی اضافه شد و بسیاری از برنامه‌های درسی و آئین نامه‌های آموزشی طی این سه سال بازنگری اساسی شد.

== وب‌گاه حوزه ==

سایت حوزه نت، این پایگاه اولین پایگاه علوم اسلامی به زبان فارسی است که بر روی اینترنت فعال شده‌است.{مدرک} در این پایگاه علاوه بر مطالب مختلف در زمینه‌های علوم اسلامی اطلاعات مفصلی راجع به حوزه‌های علمیه، تاریخچه، معرفی علما و مراجع حوزوی و دیگر نکات مربوط به حوزه‌های علمیه وجود دارد.

==حوزه‌های علمیه==

* حوزه علمیه قم
* حوزه علمیه نجف
* حوزه علمیه مشهد
* مدرسه گلشن نیشابور
* مدرسه فضل بن شاذان نیشابور
* حوزه علمیه میبد
* حوزه علمیه کازرون
* حوزه علمیه اصفهان
* حوزه علمیه تبریز
* حوزه علمیه شیراز
* حوزه علمیه بیروت
* حوزه علمیه دمشق

== جُستارهای وابسته ==

* تحصیل در حوزه
* حسن حسن‌زاده آملی (ایران)

== پیوند به بیرون ==

* شورای عالی حوزه‌های علمیه
* مرکز مدیریت حوزه علمیه برادران
* مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران
* معاونت آموزشی حوزه علمیه قم
* معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم
* پایگاه خبری حوزه
* افق حوزه هفته نامه خبری حوزه علمیه
* حوزه مجازی سایت تبیان
* بعثت نشریه داخلی دانشجویان حوزه علمیه قم
* راه و رسم طلبگی
* مقالاتی پیرامون حوزه