الیگودرز

اَلیگودَرز مرکز شهرستان الیگودرز در شرق استان لرستان است.شهر الیگودرز در ناحیهٔ کوهستانی و با آب و هوایی سرد در شرق لرستان واقع شده است. دیرینگی شهر الیگودرز به بیش از ۷۰۰ سال پیش می‌رسد. گویش اغلب مردمان این شهر لری بختیاری است. هرچند گویش هایی دیگر ازجمله جاپلقی و آذری مانند ساکنان روستای چمن سلطان هم در این منطقه گویش ورانی دارد. الیگودرز در گذشته از چهار محلهٔ ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده مرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیر شهر این مرز بندی را نامحسوس کرده است.

==موقعیت جغرافیایی==

الیگودرز بین ۴۹ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.از نظر موقعیت نسبی، الیگودرز در نیمه شمالی شهرستان قرار گرفته است.این شهر از طریق محور شمالی با شهرهای خمین، محلات، اراک و از طریق محور جنوبی با شهرهای ایذه و فریدون شهر، از طریق محور شرقی با شهرهای داران، گلپایگان و خوانسار و از طریق محور غرب و شمال غربی نیز با شهرهای ازنا، دورود، بروجرد و خرم‌آباد ارتباط دارد.شهر از نظر تقسیمات سیاسی در بخش مرکزی و در محدوده دهستان خمه واقع شده است.

===راه‌های ارتباطی===

شهر الیگودرز از خرم‌آباد ۱۳۵ کیلومتر، از اراک ۱۲۸ کیلومتر، از اصفهان ۲۳۳ کیلومتر و از تهران ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد.این شهر از نظر موقعیت ارتباطی نسبت به محورهای استانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

===مهاجرت‌ها===

اکثر ساکنین الیگودرز به شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران، اصفهان و اراک مهاجرت کرده‌اند و به علت مهاجر پذیر بودن این شهر، تعداد بسیار زیادی از اهالی مناطق روستایی و عشایری در این شهر یک جانشین شده‌اند.الیگودرز از لحاظ تعداد روستا بعد از مشهد(قبل از تقسیم شدن به سه استان) دومین شهرستان کشور محسوب می‌شد. در استان لرستان بزرگ‌ترین شهرستان از لحاظ وسعت حوزه شهرستان الیگودرز می‌باشد.{مدرک}

== ریشهٔ نام ==

در وجه تسمیه الیگودرز روایت‌های گوناگونی وجود دارد. از آن جمله، روایت ساکنان بومی شهر است. بر مبنای این روایت، واژه الیگودرز، ترکیبی از واژه (آل) به معنی خاندان و گودرز است. بر این اساس مردم الیگودرز خود را به گودرز پهلوان یکی از شخصیت‌های معروف شاهنامه نسبت می‌دهند که با گذشت زمان، ترکیب آل گودرز کم کم به الیگودرز تبدیل شد.وجود طایفه گودرزی در این شهر، این باور را تشدیدکرده‌است.نشانه‌های تاریخی نیز نشان می‌دهد که در محدوده شهر الیگودرز در حدود هفده قرن پیش از میلاد، تمدن‌هایی وجود داشته‌است. البته در تپه‌های شمال غربی آثاری کشف شده‌است که به دوران پیش از اشکانیان و هخامنشیان تعلق دارد. برخی دیگر نیز وجه تسمیه آن را از واژه آلیورز یا آل ورز دانسته اند. در گذشته این منطقه بخش عمده ای از گندم غرب ایران را تولید می‌کرد و به خاطر پر بار بودن محصول گندم ها به رنگ قرمز در می‌آمدند به همین خاطر عده‌ای معتقدند این نام ترکیبی از کلمهٔ آل به معنای قرمز و ورز به معنای کشت است. همچنین این نام را آمیزه‌ای از دو واژه اَل به معنای عقاب و گودرز دانسته‌اند.{مدرک}

==دیرینگی==

از تاریخ الیگودرز اطلاع دقیق و کاملی در دست نیست اما از شواهد و ساختمان‌های ساخته شده در این شهر این گونه به نظر می‌رسد که تاریخ این شهر بیش از ۷۰۰ سال نیست. می‌گویند الیگودرز در قدیم دارای بافت شهری منظم بوده‌است که در زمین‌لرزه سال ۱۲۸۲ در سیلاخور که طبق آمار مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران بزرگ‌ترین زلزله ثبت شده و به قدرت تقریبی ۸ ریشتر بوده به ویرانه‌ای تبدیل گردیده است. به مرور زمان و مهاجرت گسترده عشایر و روستاییان اطراف سبب توسعه نا منظم این شهر شد.{مدرک} بر اساس مدارک به دست آمده از حفاری های قلعه مندیش و تپه‌های اطراف شهر قدمت شهر فعلی الیگودرز به بیش از هفتصد سال پیش می‌رسد مردم الیگودرز، مذهب شیعه قدیم (علوی) داشته‌اند و خانقاه آن، مرکز تعلیمات دینی قزلباشان و درویشان بوده است. شاه اسماعیل صفوی در یکی از سفرهای خود از این خانقاه دیدن کرده است.البته در حدود هفده قرن پیش از میلاد شهری با همین نام در همین منطقه وجود داشته که به دلایل نامعلوم از بین رفته است .شهر الیگودرز قبلا زیر نظر گلپایگان و سپس بروجرد بوده است ولی در سال ۱۳۲۷ با تاسیس فرمانداری الیگودرز شهر الیگودرز به عنوان مرکز شهرستان الیگودرز انتخاب شد.

==گردشگری==

الیگودرز دارای مکان‌های تفریحی بسیاری از جمله آبشار چکان دهقادی و چشمه آسار و سراب شامکان در منطقه شول آباد، آبشار لوچ، رود حوضیان، رودخانه ماهیچال، طبیعت اشتران‌کوه و قالی کوه، آبشار آب سفید، آبشار مبارک آباد، رودخانه مور زرین در بخش زلقی، آبشار تیندر، غار تمندر، جنگل‌های بلوط و گردو و سرچشمه دورک، گایکان، دره دورک، دشت لاله‌های واژگون در روستای دالانی، دره دایی، دره حیدر، دره دایی، کیگوران و یک راه دسترسی به دریاچه گهر می باشد. و همچنین روستای چقاگرگ که از قدیمی ترین روستا های بربرود است و تپه خلیل خان در آن قرار دارد در شمال این شهر بقایای قلعه مندیش و درجنوب غربی و شرقی این شهر تپه ها تاریخی وجود دارد، همچنین در ضلع جنوبی شهر پارک جنگلی بنفشه روی تپه یال احداث شده است.{مدرک} ===موقعیت طبیعی=== الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و نزدیک به ۲،۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده است. در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قله‌های متعدد پراکنده‌اند به همین دلیل نیز از آب و هوای نسبتاً سرد کوهپایه ای برخوردار است.

===مهم‌ترین ارتفاعات=== کوه سیاه، کوه سفید، کوه ریواس، کوه میال، مندیش، سیاتیر، امیر کوه، ارتفاعات باجگیران و به علاوه در اطراف شهر کوه های دیگری نیز پراکنده اند که مهمترین آنها عبارتند از : چهل گز در شمال شرقی، علی بلاغی در شمال و کمربسته در شمال شرقی و همچنین از کوههای دورتر از شهر می‌توان به قالی کوه، اشترانکوه و تمندر اشاره کرد.

==صنایع دستی و سوغات==

صنایع دستی الیگودرز شامل هنرهای سرامیکی، قالی بافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود. این شهر دارای منابع غنی معادن سنگ مرمر کبالت منیزیم گرانیت چینی کریستال سرامیک و روی است.عسل و کشکِ محلی از محصولات عمده این شهرستان است که از این فرآورده ها به عنوان سوغات الیگودرز نیز یاد می‌شود.

==محله ها==

الیگودرز بر پایه ۴ محله اصلی به نام‌های ده محمد رضا، ده تیرانی، ورزندان و مجیان شکل گرفته است. از دیگر محله‌های قدیمی الیگودرز می‌توان به کاظم‌آباد، احمدآباد، شیرخورشید، پونه‌زار و سرجو اشاره کرد. در کنار خط کمربندی نیز محله‌هایی به وجود آمده که اصطلاحاً به آنها پشت خط می‌گویند . همچنین شهرک‌های جدیدی همچون، شهرک چمران، فرهنگیان، الغدیر، جهاد، پاسیان، جوان و امام رضا نیز در سال‌های اخیرساخته شده‌اند.

==اقتصاد==

در گذشته اقتصاد مردم الیگودرز بر پایه کشاورزی بود ولی امروزه صنعت، تجارت و مشاغل اداری و دولتی از پایه‌های اصلی اقتصاد مردم الیگودرز است اگر چه هنوز عده‌ای از شهرنشینان در مزارع اطرف شهر به کشاورزی مشغول هستند.

==انتقال آب==

پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز در شرق استان لرستان به قم که رسانه‌های ایران از آن با عنوان کلی و مبهم « طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» نام می‌برند، شهرستان الیگودرز اکنون تامین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم می‌باشد. به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.

===اعتراض‌ها و خسارت‌ها===

انتقال آب از شرق استان لرستان و شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده است. از سوی دیگر نام‌گذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که حجت الله رحمانی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نام‌گذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. خشک شدن چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.

== مراکزآموزش عالی ==

* دانشگاه آزاد الیگودرز
* دانشگاه پیام نور الیگودرز
* مرکز آموزش علمی کاربردی الیگودرز
* مرکز آموزش علمی کاربردی جهاد کشاورزی الیگودرز
* تربیت معلم شهید میر شاکی
* مرکز آموزش کشاورزی شهرک برناباد
* دانشکده پرستاری الیگودرز

==پانویس==

== جستارهای وابسته ==

* استان لرستان
* انتقال آب الیگودرز به قم
* شهرستان الیگودرز