استان چهارمحال و بختیاری

استان چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌های کشور ایران است. مرکز این استان شهرکرد است. این استان با ۱۶٬۳۳۲ کیلومتر مربع وسعت بیست و دومین استان کشور از نظر مساحت می‌باشد. استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می شود و بین ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲درجه و ۳۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۶ دقیقه طول شرقی گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال و مشرق به استان اصفهان، از مغرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از سمت شمال غربی به استان لرستان محدود می‌شود.

== تقسیمات کشوری ==

بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور، استان چهار محال وبختیاری دارای ۷ شهرستان، ۲۴ شهر، ۱۵ بخش و ۳۴ دهستان است. شهرستان های این استان عبارتند از :

* شهرستان اردل
* شهرستان بروجن
* شهرستان شهرکرد
* شهرستان فارسان
* شهرستان کوهرنگ
* شهرستان کیار
* شهرستان لردگان

مرکز این استان شهرکرد است که با ٢١۵٠ متر ارتفاع از سطح دریا، مرتفع ترین مرکز استان کشور ایران است و به همین سبب به بام ایران اشتهار یافته است.

=== پیشینه در تقسیمات کشوری ===

چهارمحال و بختیاری تا قبل از سال ۱۳۳۲ خورشیدی در قالب شهرستان شهرکرد و بختیاری از شهرستانهای استان اصفهان به شمار می‌آمد. در این سال، شهرستان شهرکرد از استان اصفهان جدا و به عنوان فرمانداری مستقل بختیاری در تقسیمات سیاسی کشور قرار گرفت. در زمان اوج قدرت خوانین بختیاری شهر جونقان کنونی به عنوان مرکز سرزمین بختیاری و خاستگاه تجارت و دانش و قدرت مطرح بوده و دهه ی ۳۰ با تغییر رویکردهای حکومت در سال ۱۳۳۷ شمسی فرمانداری مستقل ختیاری و چهارمحال به فرمانداری کل ارتقاء می‌یابد و در محدوده آن فرمانداری های جدید بروجن و نیز بخش‌های جدید شوراب و گندمان ایجاد می‌گردند. در مصوبه سال ۱۳۵۲ هیئت وزیران، فرمانداری کل چهارمحال و بختیاری به استانداری چهارمحال و بختیاری ارتقا یافت.

== نام ==

نام چهارمحال و بختیاری اشاره به دو بخش چهارمحال و منطقهٔ بختیاری دارد. چهارمحال بخشی روستانشین میان اصفهان و منطقهٔ بختیاری بود. محال جمع مکسر کلمه محل به معنی ناحیه و مکان است و چهار محال یعنی چهار ناحیه که عبارت بودند از: لار، کیار، میزدج و گندمان. در تقسیمات کنونی استان، لار و کیار در شهرستان شهرکرد، میزدج در شهرستان فارسان و گندمان در شهرستان بروجن قرار می‌گیرد. منطقه بختیاری نیز که از دیر باز کوچ گاه ایل بزرگ یختیاری بوده و هست، هم اکنون شامل شهرستانهای کوهرنگ، فارسان، اردل و لردگان می‌باشد.

== جغرافیا ==

استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می شود و دارای ۱۶ قله مرتفع با ارتفاع بیش از سه هزار و ۵۰۰ متر مربع می‌باشد. کوه معروف زردکوه بختیاری با چهار هزار و ۵۴۸ متری در این استان قرار دارد. به علت ماهیت کوهستانی مرتفع، که درمسیر بادهای مرطوب سیستم‌های مدیترانه‌ای قرار داشته و موجب صعود و تخلیه بار این سامانه‌ها می‌گردد، این استان دارای بارش نسبتاً مناسب است. غالبا در مناطق مرتفع نوع بارش به صورت برف است و وجود ارتفاعات پوشیده از برف یکی از ویژگی‌های اقلیمی این استان است. به علت جوان بودن دوره کوه‌زایی، دراین منطقه وجود بلایا و مخاطرات طبیعی بسیاری چون سیل، زلزله و رانش زمین در اکثر نقاط آن مشاهده می‌شود. ریزشهای جوی و برف و باران درکوههای بختیاری منشاء سرشاخه‌های رودخانه کارون و زاینده رود هستند و آبخیزهای این دو رودخانه را به ترتیب ۱۳۸۰۰ و ۲۷۲۰ کیلومتر مربع شامل می‌شود. این منطقه با وجود مساحت کم ده درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد.

== تاریخ ==

نام بختیاری برای اولین بار در ذیل طوایف لر بزرگ توسط حمدلله مستوفی ذکر شده‌است. اما به عنوان یک نامجا و یک نام جغرافیایی در روزگار صفویه به زیستگاه ایل بزرگ بختیاری اطلاق شده‌است.

البته شهرهای جونقان-شهر کیان و گهرو به ترتیب قدیمی ترین نقاط استان هستند.بنا به قولی از ۷ گنج خسرو پرویز ساسانی ۳ تا در شهر جونقان کنونی مدفون است.گنج گاو در ورودی شهر جونقان- گنج سوخته در تنگ درکش ورکش جونقان و گنج عروس در کوه سالداران جونقان مدفون است. شهر کیان با وجو تپه گوران از نقاط باستانی استان است.گهرو نیز در اولویت سوم قرار دارد.

== زبان ==

مردم شهرهای شهرکرد، بروجن و فرخ‌شهر و برخی دیگر مناطق به زبان فارسی صحبت می‌کنند. مردم مناطق لردگان، اردل، کوهرنگ و فارسان به گویش بختیاری تکلم می‌کنند و گویش ترکی قشقایی برخی از روستاها و شهرها(شهرهای بلداجی، سامان، بن، فرادنبه، سفیددشت، جونقان) رایج است.البته ترکان جونقان سردمدار همه ترکان جنوب غرب کشور محسوب شده و از طرفی خاستگاه بزرگان بختیاری نیز هست.

== موقعیت اقتصادی ==

با توجه به غلبه معیشت روستایی و عشایری، جریان توسعه صنعت از رونق چندانی برخوردار نیست. از مهمترین کارخانه‌های صنعتی استان می‌توان به کارخانه‌های قند شهرکرد، ریسندگی شهرکرد، سیمان شهرکرد، فولادشهرکرد، لوازم خانوادگی برفاب، گچ فارسان، آرد سازی و ریسندگی بروجن و صنایع شیر و لبنی شهرکرد اشاره کرد. به علت عشایری روستایی بودن منطقه، نوع زندگی، آداب و رسوم حاکم بر جامعه و ساخت و بافت روستاها مبین استقرارهای کهنه و نو عشایری روستایی در منطقه‌است.

== جستارهای وابسته ==

* جمعیت شهرهای استان چهارمحال و بختیاری
* اتابکان لرستان

== منابع ==

* مرکز ملی آمار ایران
* اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳.
* استانداری چهارمحال و بختیاری
* جغرافیای طبیعی استان چهارمحال و بختیاری
* ایرداد: دانشنامه جامع آثار باستانی گردشگری و صنایع دستی