اربیل

اَربیل (در کردی هه‌ولیر: Hewlêr با تلفظ: هاؤلِر، در عربی: اربیل) یکی از شهرهای کردستان عراق و مرکز استان اربیل است. مختصات جغرافیایی آن ۳۶٫۱۲ شمالی و ۴۴٫۰۱ شرقی است و در ۸۰ کیلومتری شرق موصل قرار گرفته‌است. جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۹ (میلادی) ۱٬۲۹۳٬۸۳۹ میلیون نفر برآورد شده‌است.قدمت شهرنشینی در این شهر به ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای مسکون دنیاست.

== اربیل باستان ==

اربیل شهری بسیار باستانی است که در زمان آرامی‌ها بنیاد گشت. نام آن از ریشه سامی «اربع ئیلا» به معنای «چهار ایزد» است. نام امروزی کردی آن یعنی هه‌ولیر هم دگرگون‌شده همان واژه اربیل است. اربیل در زمان آشوریان مرکز دینی مهمی برای آیین پرستش ایزد ایشتار بود.

منطقه اربیل در طی سده‌ها بخشی از شاهنشاهی ایران هخامنشی را تشکیل می‌داد و مدتی نیز بدست نیروهای اسکندر مقدونی افتاد. پس از آن اشکانیان و ساسانیان طی سده‌های پیاپی بر آن فرمانروایی کردند.

جنگ گوگمل که در آن اسکندر مقدونی، داریوش سوم را در سال ۳۳۱ پ.م. شکست داد در جایی حدود صد کیلومتر در غرب اربیل رخ داد.

== اربیل معاصر ==

شهر امروزی اربیل بر روی تپه‌ای باستانی قرار دارد. بر روی آن تپه، دیوارها و بقایای یک دژ عثمانی به چشم می‌خورد. در سده‌های میانه اربیل به یک کانون بازرگانی بر جاده میان بغداد و موصل تبدیل شد و امروزه نیز با قرار داشتن در مسیرهای جاده‌ای و ریلی از اهمیت زیادی برخوردار است.

مجلس منطقه خودگردان کردستان از سال‌ها پیش در شهر اربیل تشکیل می‌شد ولی کنترل آن تا زمان شورش کردها در پایان جنگ خلیج فارس، عملآ در دست صدام حسین بود. در سال‌های میانی دهای ۱۹۹۱ میان دو حزب اصلی کردها یعنی حزب دموکرات کردستان عراق و اتحاد میهنی کردستان جنگی درگرفت و مجلس نامبرده منحل شد. حزب دموکرات با کمک صدام حسین در سال ۱۹۹۶ اربیل را در دست گرفت. پس از سرنگونی صدام بدست نیروهای آمریکایی، در دهم آوریل ۲۰۰۳ اربیل شاهد جشن و سرور مردم در خیابان‌ها بود. پس از جنگ چندین بمب برعلیه نیروهای آمریکایی و کردها در شهر منفجر شده که شدیدترین آن انفجار بمبی در روز عید قربان در مقر هر دو حزب در شهر اربیل بود که در آن رویداد ۱۰۹ نفر جان باختند. این بمب‌گذاری را به گروه مسلح انصارالاسلام نسبت می‌دهند.

== محله‌ها ==

شهر اربیل ۷۲ محله دارد که محله‌های قَلات (ارگ اربیل)، خانقاه، بازار، مستوفی، مناره، تعجیل، عرب، سیداوه و سه‌تاقان هسته قدیمی این شهر را تشکیل می‌دهند.

== فرودگاه ==

فرودگاه اربیل تا سال ۱۹۹۱ پادگان نظامی بود و در سال ۲۰۰۴ بیشتر از آن برای فرود هواپیماهای جنگی آمریکایی استفاده می‌شد. این فرودگاه در دههٔ ۲۰۰۰ میلادی رتبه بین‌المللی گرفته‌است و روزانه دست کم پانزده تا بیست پرواز خارجی را میزبانی می‌کند. بسته شدن مکرر فرودگاه‌های دیگر شهرهای بزرگ عراق همچون بغداد و بصره به رونق این فرودگاه کمک کرده‌است.

== نویسندگان معروف اربیل ==

* ابن خلکان (۱۲۱۱–۱۲۸۲)
* عبدالله پشیو (۱۹۴۶)
* محمد خطیب اربیلی

== ابنیه تاریخی و مکان‌های گردشی ==

ساختمان‌های تاریخی:

* ارگ اربیل
* مناره چولی (مناره مظفریه)
* تپه قلیچ‌آقا
* بازارهای قیصریه
* مناره باستانی اربیل

مکان‌های گردشگری:

* منطقه عین‌کاوه (محله مسیحیان)
* محلهٔ شاری خه‌ون (شهر خواب)
* بازارهای شهر و بازار شیخَلا
* منطقه باداوه {نشان|۱}

هتل‌ها:

* هتل شرایتون
* هتل چارچرا (چهارچراغ)
* هتل شیرین‌پالاس
* هتل برج اربیل (تاوه‌ری هه‌ولیر)
* هتل کوشک شاهان
* هتل نزار
* مهمانخانه سرسنگ
* مهمانخانه زهور {نشان|۲}

== دانشگاه‌ها ==

* دانشگاه صلاح‌الدین
* دانشگاه پزشکی اربیل

== منابع ==

* ویکی‌پدیای انگلیسی.
* {پاورقی|۱} منبع گردشگاه‌ها
* {پاورقی|۲} منبع نام هتل‌ها