آرامگاه‌های تاریخی دمشق

آرامگاه‌های تاریخی دمشق پایتخت کشور سوریه.

== آرامگاه و زیارتگاه عقیله بنی هاشم و زینب کبری ==

یکی از زیارتگاههای بسیار مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامی در دمشق، مرقد و آرامگاه زینب کبری، دختر علی، امام اول شیعه‌است.

== آرامگاه زینب ==

روستایی که زینب در آن به خاک سپرده شده در گذشته به راویه و اکنون به زینبیه مشهور است. در حال حاضر این روستا به شهر متصل و در هفت کیلومتری شرق دمشق قدیم به طرف فرودگاه واقع است. {coord|33|26|40|N|36|20|27|E|region:SY_type:landmark|display=inline} در خیابان اصلی این شهرک از دور، گنبد و مأذنه‌های مقبره وی دیده می‌شود. گنبد این مرقد طلائی است و در سمت شرقی و غربی آن دو مناره کاشی کاری شده قرار دارد. در مدخل در غربی حرم و سمت راست آن داخل اتاق کوچکی سه گور وجود دارد که یکی از آنها قبر آیت‌الله سید حسین یوسف مکی عاملی متوفی ۱۳۹۷ و دیگری محسن الامین عاملی، صاحب تالیف معروف اعیان الشیعه و سومین آنها نیز دختر میرزا تقی بهبهانی است. فضای حرم زینب و صحن آن بصورت مربع مستطیل است که شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و دارای چهار در ورودی است سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشکیل شده که به صورت پله‌ای بر روی هم قرار دارند و گنبد نیز در وسط آن قرار یافته‌است. بر روی این گنبد آیاتی از قرآن مجید نوشته شده و طلاکاری آن در سالهای اخیر به وسیله ایران انجام شده‌است. در سمت شرق صحن مطهر، مصلای زینبیه به همت آیت‌الله فهری زنجانی نماینده رهبر جمهوری اسلامی آیت‌الله خامنه‌ای در سوریه ساخته شده و مراسم نماز جماعت، دعای کمیل و نمازجمعه در آن برقرار می‌گردد. این شبستان بسیار بزرگ است. مساحت کل صحن، حرم و سایر مراکز وابسته حدود ده هزار متر مربع است. در حرم جمعا ۱۱۴ اتاق وجود دارد که ۶۴ اتاق آن در صحن بزرگ و بقیه در صحن دوم و حسینیه‌های اطراف است.

آرامگاه زینب در وسط حرم با ضریحی نقره‌ای و اطراف آن هشت ستون کاشی کاری شده که گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد. دیوارهای حرم تا نصف آن سنگ سفید و بقیه آئینه کاری بوده و جلوه‌ای از هنر و معماری ایرانی اسلامی است. بنای داخل و خارج حرم و همچنین مناره‌ها و گنبد از حدود بیست سال پیش است ولی توسعه‌های اطراف صحن و تزئینات آنها همگی از سوی جمهوری اسلامی ایران انجام شده‌است.

== دکتر علی شریعتی ==

در کنار زینبیه گورستانی است که در کنج قبرستان دکتر علی شریعتی مدفون است. {coord|33|26|42.13|N|36|20|28.98|E|region:SY}

== قبر رقیه ==

یکی از زیارتگاههایی که پس از مقبره زینب مورد توجه شیعه‌است، مقبره و حرم رقیه دختر حسین است.{coord|33|30|49.5|N|36|18|24|E|type:landmark_region:SY|display=inline}

معصومه در کنار آن مکان که مقبره‌ای عمومی به نام مقبره باب الفرادیس بود به خاک سپرده شده. این مقبره در شمال غربی محله قدیمی دمشق و کنار باب الفرادیس قرار داشت. در ابتدا سلاطین ایوبی بر قبر او مقبره‌ای کوچک ولی زیبا ساختند؛ سنگ قبری که بر وی نهاده شد از سنگ موزائیک تزئین شده و به‌وسیله عاج و مرمر بود که اطراف آن را ضریح زیبایی احاطه کرده بود و بر فراز آن نیز گنبد و عمارتی بنا شد. مکان یاد شده که از همان ابتدا بصورت مسجد و مقبره بود، در سال ۱۱۲۵ مورد بازسازی قرار گرفت و در سال ۱۳۲۳ نیز (۱۲) به‌وسیله میرزا علی اصغر خان امین السلطان صدراعظم مظفر الدین شاه دوباره ترمیم شد. در آن زمان سه کتیبه سنگی در داخل حرم در سمت محراب شبستان آن دیده می‌شد. در کتیبه اول چند حدیث در فضایل اهل بیت و نام میرزابابا مستوفی گیلانی به‌عنوان تعمیرکننده بقعه مقام رقیه به تاریخ ۱۱۲۵ دیده می‌شد. در کتیبه دوم به مکان دفن ملک کامل ناصرالدین که در سال ۸۸۰ در این مکان مدفون شده بود اشاره و بر کتیبه سوم نیز چند بیت شعر نوشته شده بود.(۱۳)

== گورستان باب الصغیر ==

گورستان باب الصغیر یکی از قبرستانهای بسیار مهم و تاریخی دمشق است. این قبرستان در نزدیکی باب الصغیر که یکی از دروازه‌های اصلی شهر قدیمی دمشق است قرار داشته و وجه تسمیه آن نیز به همین علت است. {coord|33|26|42.13|N|36|20|28.98|E|region:SY|display=inline}

* ارامگاههای فرزندان پیشوایان شیعه در باب الصغیر:
* ارامگاه سکینه دختر حسین:

آمنه، ملقب به سکینه یکی از دختران حسین بن علی بود که در جنگ کربلا حضور داشت. مادر وی رباب بنت امراء القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم بن جناب بوده‌است. (۳۲) ارامگاه سکینه در باب الصغیر ابتدای در اصلی است و دارای گنبدی بزرگ به رنگ سبز است که دو گنبد دیگر نیز اطراف آن هستند. بر فراز این مرقد مناره‌ای نیز برنگ سبز دیده می‌شود. مقبره سکینه و ام کلثوم زینب صغری (دختر علی) هر دو داخل یک حجره و شبستان بزرگی است. نمای این مرقد از قبل از دوران عثمانی است که به احتمال زیاد در آن دوران تجدید بنا شده و بر اساس تابلویی که بر در ورودی نصب گردیده در سال ۱۳۳۰ نیز مرمت شده‌است.

* ارامگاه‌ام کلثوم دختر علی:

در کنار آرامگاه سکینه – دختر حسین – ارامگاه‌ام کلثوم، دختر علی است. ام کلثوم وقتی همراه کاروان اسرا وارد کوفه شد، چون مردم به زنان اهل بیت نگاه می‌کردند فریاد زد: آیا از خدا و رسولش شرم نمی‌کنید که این گونه به حرم محمد(ص) نگاه می‌کنید او همچنین قبل از ورود به دمشق نزد عمربن سعد رفته و از وی خواست تا زنان حرم را از دری که مردم کمتری حضور داشته باشند وارد شهر کنند ولی او نپذیرفت. (۳۳)

* ارامگاه منسوب به فاطمه صغری دختر حسین :

فاطمه صغری – دختر حسین – از ام اسحاق بنت طلحه بن عبیدالله بن تیمیه بوده‌است. (۳۴) وی در سال سی ام هجری به دنیا آمد و در واقعه کربلا نیز حدود سی سال سن داشته‌است. (۳۵) لذا می‌توان گفت از خواهرش سکینه بزرگ‌تر بوده‌است. به نظر می‌رسد این قبر متعلق به فاطمه دختر حسین باشد چرا که در پائین کتیبه کوفی که بر دیواره سنگ قبر او قرار دارد جمله‌ای با این عنوان “مهدی هذا القبر فاطمه بنت احمد بن الحسین الشهید علیه السلام” و تاریخ ۴۳۹ دیده می‌شود. لیکن در نظر عامه و خادمین این محل، قبر، از فاطمه دختر حسین است در حالی که نوشته روی آن حاکی از چیز دیگری است. از طرف دیگر بیشتر منابع روایت می‌کنند که فاطمه صغری در منزل خود یعنی در پشت مسجد النبی وفات یافته و در بقیع به خاک سپرده شد. (۳۶) پس به احتمال زیاد چون روایتی نیز مبنی بر سکونت فاطمه صغری در دمشق نداریم قبر مذکور باید متعلق به نواده حسین – نه دختر او – باشد.

* ارامگاه عبدالله بن جعفر الصادق :

قبر فرزند جعفر صادق، کمی بالاتر از قبر فاطمه صغری و در سمت چپ آن قرار دارد که دارای گنبدی کوچک به رنگ سبز بوده و داخل آن تابوتی چوبین با محفظه‌ای فلزی دیده می‌شود؛ این جا قبر فرزند امام ششم شیعیان است.

* گور عبدالله بن سجاد

گور عبدالله بن امام زین العابدین – معروف به عبدالله بن باهر- در کنار دیواره شرقی باب الصغیر قرار دارد که از قبرستان مستقل و راه آن پس از در اصلی قبرستان است. دارای صحن و گنبد سبز و شبستان نسبتاً بزرگی است. اطراف مقبره و مرقد او که در سال ۱۳۳۰ بازسازی شده (۳۷) دیواری کشیده‌اند که آن را از گورستان مستقل و مجزا ساخته‌اند.

* جای خاکسپاری سرهای کشته شدگان کربلا در باب الصغیر:

پس از آنکه اهل بیت محمد، پیامبر اسلام را در کربلا کشتند، عمر بن سعد دستور داد تا سرهای آنها را ببرند. پس از آن، سرها را بین قبایل قسمت نمود تا آنان بدین وسیله به ابن زیاد تقرب جویند. لذا قبیله کنده سیزده سر، به ریاست قیس بن اشعث کندی، قبیله هوازن دوازده سر، به ریاست شمر بن ذی الجوشن، تمیم هفت سر، بنی اسد شانزده سر بر نیزه کرده، و در مجموع با ۷۱ سر بریده وارد کوفه شدند. (۳۸) هنگام طلوع آفتاب سرهای کشته شدگان و کاروان اسرا از باب الساعات وارد مسجد اموی شد. آنگاه به دستور یزید، تمامی سرها به مدت سه روز بر دروازه‌های شهر و مسجد اموی آویزان گردید. زین العابدین پس از چندی موافقت یزید را گرفت تا سرها را به بدنها ملحق سازد و لذا سر حسین و سایر کشته شدگان را به کربلا برده و به اجسادشان ملحق کرد. (۳۹) در عین حال چند سر را در باب الصغیر به خاک سپردند. این سرها عبارت‌اند از: